Ustawa o rachunkowości nakazuje ujmować prawo wieczystego użytkowania jako środek trwały i amortyzować. W okresie użytkowania budynku stawka amortyzacyjna może ulegać zmianie. Jednorazowego odpisu dokonuje się dla środków o niskiej wartości.
Księgi rachunkowe jednostki - ewidencja środków trwałych
Wprowadzenie do ewidencji środków trwałych nie zależy od rodzaju środka trwałego. Wynika to z jednej strony z zasady kompletności, zgodnie z którą do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego należy wprowadzić, w postaci zapisu, każde zdarzenie, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym. Taki zapis obowiązuje jednostkę do wprowadzenia wszystkich posiadanych aktywów, w tym i gruntów (prawa wieczystego użytkowania).
Z drugiej strony ustawa o rachunkowości nakłada na jednostkę obowiązek prowadzenia odpowiednich ksiąg, do których należą:
- dziennik,
- księga główna,
- księgi pomocnicze,
- wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).
Konta ksiąg pomocniczych prowadzi się w szczególności dla środków trwałych, w tym także środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych oraz dokonywanych od nich odpisów amortyzacyjnych. W tej kategorii zalicza się grunty (prawo wieczystego użytkowania), co oznacza, że dla tych gruntów też należy prowadzić odpowiednią ewidencję. Konta ksiąg pomocniczych zawierają zapisy będące uszczegółowieniem i uzupełnieniem zapisów kont księgi głównej. Prowadzi się je w ujęciu systematycznym jako wyodrębniony system ksiąg kartotek (zbiorów kont), komputerowych zbiorów danych, uzgodniony z saldami i zapisami na kontach księgi głównej. W tych księgach każdy składnik, np. środka trwałego, jest odpowiednio numerowany.
Uwaga!
Inwentarz sporządzają jednostki, które uprzednio nie prowadziły ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą. W pozostałych jednostkach rolę inwentarza spełnia zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald kont ksiąg pomocniczych sporządzone na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych.
Z zapisów ustawy wynika, iż dla każdego składnika aktywów i pasywów należy prowadzić odpowiednią ewidencję. Do ewidencji środków trwałych wprowadza się każdy posiadany środek trwały pod odpowiednim numerem.
Zmiana stawki amortyzacyjnej
Jeżeli w wyniku rozbudowy, modernizacji nastąpiło zwiększenie wartości środka trwałego, nie wiąże się to bezpośrednio ze zmianą stawki amortyzacyjnej.
Stawki amortyzacyjne oraz przewidywany okres ekonomicznej użyteczności mogą podlegać weryfikacji, co może powodować korektę odpisów dokonywanych w następnych latach obrotowych.
W przypadku decyzji o zmianie dotychczasowej stawki nowa stawka może być stosowana tylko od początku następnego roku obrotowego.
Jeżeli więc jednostka uzna, że w wyniku dokonanego ulepszenia środek trwały będzie można wykorzystać przez okres dłuższy, niż przewidywano przy ujęciu początkowym, to może ten okres wydłużyć lub obniżyć stawkę amortyzacyjną (co automatycznie powoduje wydłużenie okresu amortyzacyjnego) od początku nowego roku obrotowego.
Jednorazowe odpisy amortyzacyjne
W rozumieniu przepisów ustawy o rachunkowości dla środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej można ustalać odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe w sposób uproszczony, przez dokonywanie zbiorczych odpisów dla grupy środków zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem lub jednorazowo odpisując wartość tego rodzaju środków trwałych. Z literalnego brzmienia tego przepisu wynika, że dla celów rachunkowych nie powinno się stosować odpisu bezpośrednio w koszty. Można jednak dokonać odpisu jednorazowego.
Tę metodę stosuje się tylko w przypadku środków trwałych o niskiej wartości, co zgodnie z zasadą istotności oznacza wartość nieistotną. Należy jednak pamiętać, że w zasadach (polityki) rachunkowości jednostki powinna być ujęta granica, poniżej której wartość jest uznana za niską. Może to być, oczywiście zgodnie z przepisami podatkowymi, 3500 zł.
Podsumowując:
- Każdy środek trwały powinien być wprowadzony do ewidencji środków trwałych.
- Zmiana stawek amortyzacyjnych może nastąpić od następnego roku obrotowego niezależnie od tego, czy środek trwały podlegał ulepszeniu, czy nie.
- Dla celów bilansowych też można stosować jednorazowy odpis amortyzacyjny po oddaniu środka trwałego do użytku.
Gyöngyvér Takáts
Podstawa prawna:
- ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540