RADA
Barter polega na wymianie towaru na towar (usługę i odwrotnie) bez udziału pieniądza. Zawarcie umowy barterowej zobowiązuje strony do przeniesienia własności rzeczy. Ewidencja tego rodzaju transakcji w księgach rachunkowych może przebiegać według zasad stosowanych do czynności sprzedaży i zakupu.
UZASADNIENIE
W przepisach polskiego prawa nie znajdziemy wprost regulacji umów barterowych. Dlatego w tym przypadku można posługiwać się przepisami Kodeksu cywilnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 26 sierpnia 2004 r. (sygn. akt I CK 210/2004), umowa barterowa jest rodzajem umowy zbliżonej do umowy zamiany, jest konsensualna, odpłatna i wzajemna. Stosuje się do niej odpowiednio przepisy o sprzedaży. Barter stanowi wymianę jednego towaru na drugi (usługi na usługę, towaru na usługę lub odwrotnie) realizowaną na podstawie tzw. umowy barterowej. Jest to więc wymiana bezgotówkowa, w której strony uzgadniają wartość towarów lub usług, zakładając ich ekwiwalentność. Każda ze stron zawartej umowy jest zarówno sprzedawcą, jak i nabywcą.
Umowa barterowa powinna określać przedmiot wymiany, terminy realizacji (dostaw lub usług) oraz zasady rozliczenia sald.
Schemat. Podstawowe warunki transakcji barterowej
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Ustawa o rachunkowości nie wskazuje wprost, w jaki sposób należy rozpoznawać przychody przy dostawach barterowych. Bardziej szczegółowe przepisy można znaleźć w MSR.
Z kolei dla celów podatkowych przychodem z tutułu barteru jest wartość należnych świadczeń wzajemnych wykonanych w ramach tej działalności. Należy to obliczyć na podstawie przeciętnych cen stosowanych w dacie osiągnięcia przychodu w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia (cena rynkowa). Będzie to więc kwota, jaką w celu uzyskania danych towarów (usług) trzeba by zapłacić niezależnemu dostawcy (usługodawcy) na terytorium kraju.
Transakcje barterowe dla celów VAT uznawane są za odpłatną dostawę towarów (odpłatne świadczenie usług), dlatego podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.
Przykład
Umowa barterowa zawarta między spółkami krajowymi przewiduje, że strony świadczą wzajemnie dostawę towarów handlowych. Wartość umowy barterowej została przez strony określona na kwotę 25 000 zł netto. Spółka A dokonuje dostawy towaru na rzecz spółki B o wartości 25 000 zł, który nabyła za kwotę 20 000 zł. Spółka B w zamian za otrzymany towar dokonuje na rzecz spółki A dostawy towaru o wartości również 25 000 zł.
Ewidencja księgowa
1. Faktura sprzedaży wystawiona kontrahentowi:
a) wartość brutto odzwierciedlająca kwotę należności za towar
Wn „Rozrachunki z odbiorcami” 30 500
b) VAT należny
Ma „VAT należny” 5 500
c) wartość netto towaru
Ma „Przychody ze sprzedaży” 25 000
2. Koszt własny sprzedaży:
Wn „Koszt własny sprzedanych towarów” 20 000
Ma „Towary” 20 000
3. Faktura zakupu otrzymana od kontrahenta:
a) wartość towaru w cenie nabycia
Wn „Rozliczenie zakupu” 25 000
b) VAT naliczony podlegający rozliczeniu
Wn „VAT naliczony” 5 500
c) wartość brutto odzwierciedlająca kwotę zobowiązania za towar
Ma „Rozrachunki z dostawcami” 30 500
4. Przyjęcie towaru do magazynu:
Wn „Towary” 25 000
Ma „Rozliczenie zakupu” 25 000
5. PK - rozliczenie sald figurujących na kontach zespołu 2 - kompensata:
Wn „Rozrachunki z dostawcami” 30 500
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 30 500
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
• art. 2 pkt 27b, art. 29 ust. 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 74, poz. 444
• art. 603 i 604 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 181, poz. 1287
• art. 12 ust. 3 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 141, poz. 888
Elżbieta Kujawska
biegły rewident