Zasady tworzenia i gospodarowania środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (Funduszu) reguluje ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ustawa o ZFŚS). Środki Funduszu zwiększa się o:
• wpływy z opłat pobieranych od osób i jednostek organizacyjnych korzystających z działalności socjalnej,
• darowizny oraz zapisy osób fizycznych i prawnych,
• odsetki od środków Funduszu,
• wpływy z oprocentowania pożyczek udzielonych na cele mieszkaniowe,
• wierzytelności likwidowanych zakładowych funduszy socjalnego i mieszkaniowego,
• przychody z tytułu sprzedaży, dzierżawy i likwidacji środków trwałych służących działalności socjalnej, w części nieprzeznaczonej na utrzymanie lub odtworzenie zakładowych obiektów socjalnych,
• przychody z tytułu sprzedaży i likwidacji zakładowych domów i lokali mieszkalnych w części nieprzeznaczonej na utrzymanie pozostałych zakładowych zasobów mieszkaniowych,
• inne środki określone w odrębnych przepisach.
Tak więc odsetki od środków Funduszu zwiększają, zgodnie z wolą ustawodawcy, jego stan.
Pytanie Czytelnika związane jest z lokatami terminowymi środków Funduszu, zakładanymi w celu zwiększenia wysokości uzyskiwanych odsetek. Przepisy nie odnoszą się bezpośrednio do tak szczegółowej kwestii i odpowiadając na pytanie, trudno wskazać konkretne zapisy. Należy pamiętać, że Fundusz jest wyodrębniony z działalności jednostki i posiada swoistą autonomię. Ustawa o ZFŚS nie określa jednak, poza katalogiem możliwych zwiększeń, zasad ich dokonywania. Wskazywany w ustawie o ZFŚS (art. 8 ust. 2) regulamin ma bowiem określać jedynie zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z Funduszu oraz zasady przeznaczania środków Funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej.
Istotą tworzenia Funduszu jest jednak zaspokojenie potrzeb socjalno-bytowych pracowników jednostki i stanowi on pewnego rodzaju „dobro wspólne”. Można więc zwrócić uwagę na dwie kwestie, istotne z punktu widzenia sektora finansów publicznych:
1) odpowiedzialnym za całość gospodarki finansowej jednostki sfery finansów publicznych, niezależnie od kompetencji pracodawcy, określonych w ustawie o ZFŚS, jest kierownik jednostki (art. 44 ust. 1 ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych),
2) sektor finansów publicznych obowiązuje ogólna zasada celowości i oszczędności wydatków, wyrażona w art. 35 ust. 3 przywołanej w pkt 1 ustawy, a odpis na ZFŚS jest przecież wydatkiem budżetowym.
Biorąc powyższe pod uwagę, wprawdzie nie można kierownikowi jednostki przypisać wprost odpowiedzialności za gospodarowanie środkami ZFŚS, zaleca się jednak podjęcie możliwych działań zmierzających do prowadzenia szczególnie gospodarnej działalności, wyrażającej się nie tylko oszczędnością wydatków, ale też pozyskiwaniem wpływów, m.in. poprzez zwiększanie stanu środków Funduszu o odsetki z tytułu lokat terminowych. Wielkość środków przechowywanych na rachunku bankowym w formie lokat oraz czas ich utrzymywania powinny być uzależnione od planu (harmonogramu) wykorzystania środków, z zachowaniem niezbędnej rezerwy na nieprzewidziane wydatki.
Podstawy prawne
• Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 86, poz. 522)
• Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 140, poz. 984)