W przypadku rozliczania zagranicznych podróży służbowych pracowników przy przeliczeniu waluty obcej na złote należy przyjmować kurs średni NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wystawienia faktur dokumentujących daną podróż służbową. Jak wynika z listu, fundacja rozlicza różnice kursowe na podstawie art. 15a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: updop). W przypadku gdy pracownik otrzyma lub zwróci zaliczkę na delegację służbową w złotówkach, nie dochodzi do powstania różnic kursowych określonych w art. 15a updop.
W celu prawidłowego wykazania w złotówkach kosztu uzyskania przychodu wyrażonego w walucie obcej należy najpierw prawidłowo określić dzień jego poniesienia, a następnie zastosować odpowiedni kurs średni ogłaszany przez NBP.
Pojęcie dnia poniesienia kosztu definiuje art. 15 ust. 4e updop. Za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów (z zastrzeżeniem art. 15 ust. 4f-4h updop) uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku) - z wyjątkiem sytuacji, gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.
Powyższe oznacza, że ujęcie (zaksięgowanie) kosztu w księgach rachunkowych określa datę powstania kosztu podatkowego. Z kolei przepisy o rachunkowości wskazują, na który dzień ujmuje się w księgach rachunkowych koszt, a co za tym idzie - decydują o dacie poniesienia kosztu podatkowego (z zastrzeżeniem rezerw i biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów).
Koszt podatkowy powstaje zatem w dniu faktycznego zaksięgowania kosztu w księgach rachunkowych, a nie w dniu przeprowadzenia operacji gospodarczej (tj. np. w dniu wystawienia faktury).
Koszty zagranicznych podróży służbowych są zaliczane do kosztów pośrednich i ma do nich zastosowanie art. 15 ust. 4d updop. Koszty uzyskania przychodów, inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami, są potrącane w dacie ich poniesienia. Jeżeli koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego - to stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą.
Za koszt poniesiony, o którym mowa w art. 15a ust. 2 i 3 updop, uważa się koszt wynikający z otrzymanej faktury (rachunku) albo innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku). Dniem zapłaty jest z kolei dzień uregulowania zobowiązań w jakiejkolwiek formie - w tym w wyniku potrącenia wierzytelności (art. 15a ust. 7 updop).
Z tego względu przy ustaleniu różnic kursowych należy uwzględniać dzień wystawienia faktury. Do ustalenia różnic kursowych przyjmuje się bowiem koszt poniesiony, wynikający z faktury (rachunku) lub innego dowodu.
Oznacza to, że przy przeliczeniu waluty obcej na złote należy przyjmować kurs średni NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury (a nie np. z dnia poprzedzającego dzień rozliczenia delegacji przez pracownika).
Warto zaznaczyć, że dla celów podatkowych możliwe jest przyjęcie faktycznie zastosowanych kursów walut (np. kursów kantorowych). Jednak w przypadku gdy faktycznie przyjęty kurs będzie odbiegał o więcej niż 5% od kursu średniego NBP, wówczas organ podatkowy będzie miał prawo wezwać strony umowy do zmiany przyjętego kursu lub wskazania przyczyn uzasadniających zastosowanie danego kursu waluty.
Przy przeliczeniu poniesionego kosztu w praktyce najczęściej stosuje się jednolity kurs średni NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury. Kursem właściwym do przeliczenia kosztu wyrażonego w walucie obcej jest zatem w takim przypadku średni kurs NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wystawienia faktur dokumentujących podróż służbową pracownika.
Fundacja wybrała metodę ustalania podatkowych różnic kursowych na podstawie art. 15a updop (art. 9b ust. 1 pkt 1 updop). Przypomnijmy, że dodatnie różnice kursowe zwiększają przychody, zaś ujemne różnice kursowe powiększają koszty uzyskania przychodów. W tym przypadku różnice kursowe mogą wynikać z różnicy pomiędzy wartością kosztu przeliczonego na dzień wystawienia faktury (według kursu średniego NBP z dnia roboczego poprzedzającego dzień wystawienia faktury) a wartością tego kosztu przeliczonego odpowiednio na dzień otrzymania zaliczki lub zwrotu przez fundację poniesionych przez pracownika wydatków na podstawie tej faktury (według kursu faktycznie zastosowanego).
Pozostałe różnice kursowe z tytułu podróży służbowej mogą ewentualnie powstać jako różnice kursowe związane z wpływem lub wypływem własnych środków w walucie obcej (art. 15a ust. 2 pkt 3 i ust. 3 pkt 3 updop). W takim przypadku różnice kursowe powstają w dacie rozliczenia przez pracownika podróży służbowej - z uwzględnieniem wypływu waluty obcej w dniu ewentualnego przekazania zaliczki na poczet podróży służbowej. Walutę obcą przelicza się po kursach faktycznie zastosowanych. Jeżeli w tych sytuacjach przy obliczaniu wartości różnic kursowych nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, przyjmuje się kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień (art. 15a ust. 4 updop).
PODSTAWOWYM WARUNKIEM POWSTANIA RÓŻNIC KURSOWYCH JEST ŁĄCZNE WYSTĄPIENIE DWÓCH ELEMENTÓW:
• wyrażania kosztu w walucie obcej oraz
• zapłaty, bądź uregulowania zobowiązania w jakiejkolwiek formie, również w walucie obcej.
Powstanie różnic kursowych, które skutkują odpowiednio zwiększeniem przychodów lub zwiększeniem kosztów podatkowych, jest zatem uzależnione każdorazowo od faktycznego transferu środków pieniężnych w walutach obcych. Natomiast w sytuacji gdy pracownik otrzyma zaliczkę w złotówkach lub zwróci zaliczkę w złotówkach, nie wystąpi jeden z dwóch wymienionych warunków. Z tego względu należy uznać, że w takiej sytuacji nie powstają różnice kursowe określone w art. 15a updop.
Podstawa prawna:
- ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11