Radomir Wasilewski
Podstawowym aktem prawnym dotyczącym zasad prowadzenia rachunkowości przez partie polityczne jest wydane na podstawie art. 41 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857 ze zm.) rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie zasad prowadzenia rachunkowości przez partię polityczną (Dz.U. Nr 11, poz. 118). W sprawach tam nieuregulowanych należy stosować przepisy ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.).
Rok obrotowy to rok kalendarzowy
Zgodnie z § 3 rozporządzenia Ministra Finansów rokiem obrotowym dla partii politycznej jest rok kalendarzowy. Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe w rozumieniu przepisów ustawy o rachunkowości.
Dokumenty księgowe dokumentujące wpłaty osób fizycznych na rzecz partii powinny zawierać określenie osoby dokonującej wpłaty (imię i nazwisko oraz adres). Wpłaty składek członkowskich mogą być dokumentowane w sposób uproszczony w formie bezpośredniego wpisu w rejestrach tych składek, prowadzonych przez partię, zawierających imienne wykazy członków z ich adresami. Rejestry wpłaconych składek stanowią ewidencję pomocniczą do konta syntetycznego służącego do ewidencji przychodów ze składek, a sporządzone na ich podstawie zbiorcze dowody wpłat środków pieniężnych są podstawą zapisów księgowych na tym koncie.
Przychody i koszty
Partia polityczna, biorąc pod uwagę treść ekonomiczną zachodzących operacji oraz postanowienia statutu, dokonuje klasyfikacji przychodów, wyodrębniając przychody z działalności statutowej, przychody finansowe oraz pozostałe przychody.
Do kosztów partii politycznej zalicza się koszty związane z realizacją zadań statutowych, koszty finansowe oraz pozostałe koszty, w tym koszty przekazania majątku na cele charytatywne.
Ustalona w rachunku wyników różnica między przychodami a kosztami, skorygowana o zyski i straty nadzwyczajne, zwiększa - po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego - odpowiednio przychody z działalności statutowej lub koszty realizacji działań statutowych następnego roku obrotowego.
Rozliczenie subwencji z budżetu państwa następuje po zakończeniu roku kalendarzowego na podstawie kasowego wykonania wpływów z tytułu subwencji oraz wydatków dokonanych ze środków subwencji.
Środki na rachunkach bankowych
Partia prowadzi wyodrębnione konta syntetyczne dla ewidencji środków gromadzonych na rachunkach bankowych: bieżącym (oddzielnie dla każdego rachunku), Funduszu Wyborczego oraz subkontach rachunku bankowego partii politycznej: dla gromadzenia środków subwencji z budżetu państwa oraz Funduszu Eksperckiego.
Ewidencja pomocnicza dla kont syntetycznych powinna zapewnić:
• grupowanie wydatków poniesionych z otrzymanej subwencji co najmniej według następujących rodzajów:
- środki subwencji przekazane na Fundusz Ekspercki,
- środki subwencji przekazane na Fundusz Wyborczy,
- wydatki ze środków subwencji dokonane na cele statutowe,
- środki subwencji przekazane na spłatę kredytów bankowych wraz z odsetkami;
• grupowanie wpływów Funduszu Eksperckiego co najmniej według następujących rodzajów:
- środki subwencji przekazane na Fundusz Ekspercki,
- pozostałe wpływy z tytułu wpłat własnych partii politycznej;
• grupowanie wydatków Funduszu Eksperckiego co najmniej według następujących rodzajów:
- wydatki z części subwencji przekazanej na Fundusz Ekspercki, w tym na:
• ekspertyzy prawne, polityczne, socjologiczne i społeczno-ekonomiczne,
• działalność wydawniczo-edukacyjną,
- pozostałe wydatki Funduszu Eksperckiego.
Roczne sprawozdania finansowe
Zgodnie z § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów partia polityczna sporządza roczne sprawozdanie finansowe na dzień kończący rok obrotowy oraz na każdy inny dzień bilansowy. Sprawozdanie to składa się z:
• bilansu,
• rachunku wyników,
• informacji dodatkowej.
W bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych poprzedniego i bieżącego roku obrotowego, podane w kolejności i w sposób określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Finansów. W rachunku wyników wykazuje się oddzielnie przychody i koszty oraz zyski i straty za poprzedni i bieżący rok obrotowy, podane w kolejności i w sposób określony w załączniku nr 2 do tego rozporządzenia. Poszczególne pozycje bilansu oraz rachunku wyników mogą być wykazywane ze szczegółowością większą niż określona w załącznikach do rozporządzenia, stosownie do potrzeb partii politycznej.
Informacja dodatkowa powinna zawierać nieobjęte bilansem oraz rachunkiem wyników wyjaśnienia niezbędne do oceny gospodarki finansowej partii politycznej, w tym w szczególności następujące informacje:
• w zakresie rozliczenia subwencji z budżetu państwa:
- stan środków subwencji na początek okresu sprawozdawczego,
- kwotę subwencji otrzymanej z budżetu państwa w okresie sprawozdawczym,
- środki subwencji przekazane na Fundusz Ekspercki,
- środki subwencji przekazane na Fundusz Wyborczy,
- wydatki ze środków subwencji dokonane na cele statutowe,
- środki subwencji wykorzystane na spłatę pożyczek i kredytów bankowych zaciągniętych na finansowanie działalności statutowej,
- pozostałe wydatki poniesione ze środków subwencji,
- stan środków subwencji na koniec okresu sprawozdawczego;
• w zakresie rozliczenia środków subwencji z budżetu państwa przekazanych na Fundusz Ekspercki:
- stan środków Funduszu Eksperckiego pochodzących z subwencji na początek okresu sprawozdawczego,
- środki przekazane w okresie sprawozdawczym na Fundusz Ekspercki z subkonta rachunku bankowego subwencji,
- wydatki w okresie sprawozdawczym z Funduszu Eksperckiego,
- stan środków Funduszu Eksperckiego na koniec okresu sprawozdawczego.
Sprawozdanie o źródłach pozyskania środków
Z wyżej opisanymi sprawozdaniami nie należy mylić sprawozdań o źródłach pozyskania środków finansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania, oraz o wydatkach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w poprzednim roku kalendarzowym, o których mowa w art. 38 ust. 1 ustawy o partiach politycznych.
Takie sprawozdanie każda partia musi sporządzić co roku według wzoru określonego w załączniku do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 lutego 2003 r. w sprawie sprawozdania o źródłach pozyskania środków finansowych, a następnie przedłożyć Państwowej Komisji Wyborczej najpóźniej do dnia 31 marca kolejnego roku kalendarzowego.
Sporządzane przez partię sprawozdania finansowe w zależności od typu podlegają odmiennym regulacjom prawnym, w związku z czym nie mogą być traktowane zamiennie i np. przedkładane stosownym organom jedno w zastępstwie drugiego albo na niewłaściwym druku.
Reasumując:
Partia polityczna sporządza roczne sprawozdanie finansowe na dzień kończący rok obrotowy oraz na każdy inny dzień bilansowy.
Sprawozdanie to składa się z:
• bilansu,
• rachunku wyników,
• informacji dodatkowej.
Podstawa prawna:
• rozporządzenie Ministra Finansów z 23 stycznia 2003 r. w sprawie zasad prowadzenia rachunkowości przez partię polityczną - Dz.U. Nr 11, poz. 118