Rodzaj wydanej opinii zależy od liczby stwierdzonych nieprawidłowości oraz ich wartości. Drobne błędy są dopuszczalne i nie wykluczają otrzymania pozytywnej opinii. Jeśli jednak wykryte przez biegłego rewidenta nieprawidłowości są znaczące, a dodatkowo kierownictwo nie wyraża zgody na wprowadzenie korekt, wówczas opinia z badania może być negatywna. W skrajnych przypadkach biegły może także odmówić wydania opinii. Uzyskanie opinii innej niż bez zastrzeżeń może mieć w przyszłości poważne konsekwencje dla działalności jednostki.
Celem badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta jest wyrażenie przez niego pisemnej opinii wraz z raportem o tym, czy sprawozdanie finansowe jest zgodne z zastosowanymi zasadami (polityką) rachunkowości oraz czy rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową i finansową, jak też wynik finansowy badanej jednostki.
W opinii biegły rewident powinien więc zawrzeć stwierdzenia, czy badane sprawozdanie finansowe:
1) zostało sporządzone na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych,
2) zostało sporządzone zgodnie z określonymi ustawą zasadami rachunkowości,
3) jest zgodne co do formy i treści z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem lub umową,
4) przedstawia rzetelnie i jasno wszystkie istotne dla oceny jednostki informacje, a w odniesieniu do sprawozdania z działalności jednostki, czy informacje zawarte w tym sprawozdaniu uwzględniają postanowienia wymienione w ustawie i są zgodne z informacjami zawartymi w rocznym sprawozdaniu finansowym.
Jak z tego wynika, w opinii z badania sprawozdania finansowego biegły rewident powinien poinformować, czy zbadane sprawozdanie finansowe zostało sporządzone zgodnie z obowiązującym prawem oraz czy nie zawiera istotnych nieprawidłowości. Jeśli w sprawozdaniu wystąpią istotne nieprawidłowości, biegły powinien poinformować o tym w opinii.
Jeżeli natomiast biegły rewident będzie przekonany, że sprawozdanie finansowe i księgi rachunkowe spełniają warunki określone w art. 65 ust. 2 ustawy o rachunkowości, a błędy i niedociągnięcia, których nie usunięto, nie są istotne, to wyda opinię bez zastrzeżeń. Dopuszczalne są więc drobne błędy i nieprawidłowości w sprawozdaniu, które jednak muszą zostać ujęte przez biegłego w opinii, ale nie wpływają na jego pozytywną ocenę.
W przypadku wykrycia istotnych nieprawidłowości w sprawozdaniu finansowych jednostki biegły rewident powinien wyrazić opinię z zastrzeżeniem lub negatywną. Może on również odmówić wyrażenia opinii. Rodzaj wydanej opinii powinien zależeć od wagi wykrytych nieprawidłowości. Dodatkowo o wykrytych nadużyciach lub łamaniu prawa w jednostce biegły rewident ma obowiązek poinformować kierownika jednostki.
Kierownictwo jednostki może dokonać odpowiednich korekt w celu usunięcia nieprawidłowości lub może nie wyrazić na nie zgody. Jeśli występuje rozbieżność zdań między biegłym a kierownictwem jednostki w zakresie interpretacji zasad rachunkowości skutkująca tym, że kierownictwo nie wyraża zgody na wprowadzenie korekt zaproponowanych przez biegłego rewidenta, to biegły wydaje opinię z zastrzeżeniami, w której powinien zaznaczyć, jakich kwestii zastrzeżenia te dotyczą.
Jeżeli jednak ilość i waga błędów nie pozwalają na uznanie przedstawionego sprawozdania za rzetelne, prawidłowe i prezentujące stan faktyczny, to biegły rewident powinien wydać negatywną opinię. Natomiast gdy skutki nadużyć, błędów lub naruszeń prawa istotnie wpływają na rzetelność i prawidłowość sprawozdania finansowego, a nie zostały skorygowane przez jednostkę, lub jeśli badana jednostka uniemożliwia uzyskanie odpowiednich dowodów badania, pozwalających ocenić, czy popełniono nadużycia, błędy lub naruszenia prawa o istotnym znaczeniu, wówczas biegły rewident powinien odmówić wydania opinii.
Skutki wydania opinii z zastrzeżeniami
Jeśli wydana przez biegłego rewidenta opinia będzie inna niż bez zastrzeżeń, to w niektórych sytuacjach może to być przeszkodą w przyszłych działaniach jednostki (patrz tabela).
W przypadku wydania opinii z zastrzeżeniami należy mieć świadomość, że nadal jest to opinia pozytywna. Jest to jednak informacja, że w sprawozdaniu finansowym jednostki występują istotne odstępstwa od zasad rachunkowości, powodujące zniekształcenie obrazu sytuacji majątkowej bądź finansowej. Zastrzeżenia nie dotyczą całości sprawozdania, lecz ściśle określonej jego pozycji. Dopiero gdy zniekształcenia obrazu sytuacji finansowej firmy są tak istotne, że biegły rewident nie może wyrazić pozytywnej opinii uzupełnionej zastrzeżeniami, wyraża opinię negatywną lub odstępuje od jej wyrażenia.
Warto pamiętać także o tym, że jednostki, których sprawozdania podlegają badaniu, mają obowiązek przesłania opinii z badania do właściwego dla nich urzędu skarbowego. Urzędy skarbowe mogą więc potraktować zastrzeżenia w opinii z badania jako rodzaj wskazówki do szukania podstaw wszczęcia kontroli podatkowej, szczególnie jeśli zastrzeżenia dotyczą kwestii mających wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego. Dlatego jednostka powinna także to wziąć pod uwagę.
Jeśli więc kierownictwo jednostki nie chce dokonać korekt występujących nieprawidłowości, a biegły rewident zamierza wystawić opinię inną niż bez zastrzeżeń, to jednostka powinna się zastanowić, jakie mogą być tego konsekwencje i czy może to zagrozić jej działalności w przyszłości.
Opinia powinna w sposób jednoznaczny wskazywać powody wyrażenia zastrzeżeń do sprawozdania finansowego lub wyrażenia opinii negatywnej. Zastrzeżenia należy wyrazić w sposób wskazujący na ich zasięg.
Tabela. Przykładowe działania gospodarcze, na które wpływ może mieć rodzaj wydanej opinii
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Joanna Gawrońska
biegły rewident
Podstawa prawna:
art. 64 ust. 1, art. 65 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn.zm.).