W przypadku przedstawionym przez czytelnika mamy do czynienia z sytuacją, w której na skutek zmiany kursu walut nastąpił wzrost wartość wpłaconych kontrahentowi środków. Oznacza to, że powstała dodatnia różnica kursowa, którą w księgach rachunkowych należy ująć jako przychód finansowy. W odwrotnym przypadku, gdyby w wyniku wyceny bilansowej wartość księgowa spadła, powstałaby różnica ujemna, co spowodowałoby konieczność ujęta w księgach rachunkowych kosztu finansowego.
W bilansie zaliczkę, którą firma czytelnika wpłaciła na towary, należy ująć w wysokości 3496,21 zł w pozycji aktywów - B.I. Zaliczki na dostawy. Wynika to z wymagań prawa bilansowego. Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości na dzień bilansowy wszystkie aktywa i pasywa wyrażone w walutach obcych muszą być wycenione według średniego kursu ustalonego dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski. W wyniku tych działań mogą powstać różnice kursowe, które w zależności od tego, czy mają charakter różnic dodatnich czy ujemnych, ewidencjonuje się odpowiednio jako przychód lub koszt finansowy.
Przychody finansowe powstaną w przypadku:
• należności - jeżeli średni kurs NBP na dzień bilansowy jest wyższy od kursu zastosowanego na dzień zaewidencjonowania należności,
• zobowiązań - jeżeli średni kurs NBP na dzień bilansowy jest niższy od kursu zastosowanego na dzień zaewidencjonowania zobowiązania,
• środków pieniężnych w kasie i na rachunku bankowym - jeżeli średni kurs NBP na dzień bilansowy jest wyższy od kursu z dnia wpływu środków na rachunek bankowy lub do kasy.
W przypadkach odwrotnych mamy do czynienia z kosztami finansowymi.
Warto jednak pamiętać, że istnieją sytuacje, w których różnice kursowe powstałe po wycenie bilansowej nie stanowią kosztu lub przychodu finansowego. Zgodnie z art. 30 ust. 4 ustawy o rachunkowości w uzasadnionych przypadkach różnice kursowe (powstałe w wyniku wyceny bilansowej) zalicza się do kosztu wytworzenia produktów lub ceny nabycia towarów, a także ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środków trwałych, środków trwałych w budowie lub wartości niematerialnych i prawnych. Jest tak np., jeżeli zobowiązania w walutach obcych zostały zaciągnięte na sfinansowanie budowy środków trwałych. Do momentu oddania ich do używania różnice kursowe ujmuje się jako zwiększenie lub zmniejszenie wartości środków trwałych w budowie.
Należy pamiętać, że w sprawozdaniu finansowym różnice kursowe - stanowiące koszty i przychody finansowe - wykazuje się per saldo. Oznacza to, że w rachunku zysków i strat wykazywane są po skompensowaniu jako:
• przychody finansowe - w przypadku nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi - w pozycji J.V (wariant kalkulacyjny rachunku) lub G.V (wariant porównawczy rachunku),
• koszty finansowe - w przypadku nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi - w pozycji K.IV (wariant kalkulacyjny rachunku) lub H.IV (wariant porównawczy rachunku).
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).
Agnieszka Pokojska