Spółki, które w swojej działalności gospodarczej korzystają ze składników majątku na podstawie umów leasingu, mogą mieć trudności z ewidencjonowaniem szczególnych przypadków takich transakcji. Wynika to z faktu, że ustawa o rachunkowości nie odnosi się wprost do tej kwestii. W tym zakresie spółki mogą korzystać tylko z art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości. W przypadku spełnienia jednego z siedmiu warunków zawartych w tym przepisie umowę należy zakwalifikować jako leasing finansowy.
Ustawa o rachunkowości nie reguluje natomiast takich kwestii, jak leasing zwrotny. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy jednostka nabywa środek trwały i sprzedaje go firmie leasingowej, żeby wziąć go w leasing. Do niedawna spółki w tym zakresie mogły korzystać z rozwiązań Międzynarodowego Standardu Rachunkowości 17 - Leasing. Obecnie kwestię tę wyjaśnia krajowy standard rachunkowości nr 5 - Leasing, najem, dzierżawa. Został on opublikowany w Dzienniku Urzędowym ministra finansów z 12 marca 2008 r. nr 4, poz. 35.
Ujęcie umowy sprzedaży
Należy pamiętać, że w przypadku umowy leasingu zwrotnego w pierwszym etapie zbywca przedmiotu ewidencjonuje transakcję jak typową umowę sprzedaży. Nie ma tu znaczenia, czy późniejsza umowa leasingu będzie miała charakter finansowy czy operacyjny.
W księgach rachunkowych można to ująć w następujący sposób:
1. Sprzedaż środka trwałego: strona Wn konta 240 - Inne rozrachunki - wartość brutto, strona Ma konta 760 - Pozostałe przychody operacyjne - wartość netto, strona Ma 223 - Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT - należny VAT.
2. Wyksięgowanie środka trwałego: strona Wn konta 766 - Pozostałe koszty operacyjne.
KSR nr 5 wskazuje, że w przypadku pierwszego etapu transakcji leasingu zwrotnego zbywca przedmiotu umowy wykazuje wyłącznie zysk lub stratę na transakcji. W sensie ekonomicznym nie dochodzi do typowej umowy sprzedaży. Z kolei ewidencja przyjętego do użytku na podstawie umowy leasingu sprzedanego środka trwałego zależy od klasyfikacji leasingu i wyniku na sprzedaży.
Leasing operacyjny
Leasing może mieć charakter operacyjny. Przypomnijmy, że w takim przypadku przedmiot umowy leasingu zaliczany jest do środków trwałych finansującego i ten dokonuje odpisów amortyzacyjnych.
Krajowy standard wyjaśnia, że jeżeli umowa ma taki charakter, a transakcja została przeprowadzona w oparciu o ceny odpowiadające wartości rynkowej (tzn. cenę sprzedaży i opłaty leasingowe), to ewentualne zyski lub straty na sprzedaży przedmiotu leasingu wpływają u korzystającego na wynik finansowy okresu sprzedaży. W przypadku gdy poniesioną stratę rekompensują przyszłe opłaty leasingowe, niższe od rynkowych, to stratę należy rozliczyć w czasie (strona Wn konta - Pozostałe rozliczenia międzyokresowe, strona Ma konta - Pozostałe przychody operacyjne) i odpisuje proporcjonalnie do opłat leasingowych w koszty (strona Wn konta - Koszty działalności, strona Ma konta - Pozostałe rozliczenia międzyokresowe) przez okres trwania umowy leasingu.
Może się jednak zdarzyć odwrotna sytuacja, gdy cena sprzedaży będzie wyższa niż wartość rynkowa przedmiotu leasingu. Wówczas kwotę przekraczającą wartość rynkową (strona Wn konta - Pozostałe koszty operacyjne, strona Ma konta - Rozliczenie międzyokresowe) przychodów rozlicza się w czasie przez okres trwania leasingu, odpowiednio zmniejszając opłaty leasingowe (strona Wn konta - Rozliczenia międzyokresowe przychodów, strona Ma konta - Koszty działalności).
Leasing finansowy
Odmiennie będzie wyglądała ewidencja w przypadku umowy leasingu finansowego. Przypomnijmy, że w tym przypadku przedmiot umowy leasingu finansowego jest zaliczany do środków trwałych korzystającego i ten dokonuje odpisów amortyzacyjnych.
Jeżeli umowa ma taki charakter, to zysk lub strata ze sprzedaży przedmiotu leasingu - zgodnie z KSR nr 5 - wymaga rozliczenia w czasie przez okres leasingu. Jednak takie postępowanie jest właściwe, gdy wartość zysku lub straty stanowi kwotę istotną.
Ewidencja księgowa w tym przypadku może przebiegać w następujący sposób.:
• zysk: strona Wn konta 766 - Pozostałe koszty operacyjne, strona Ma konta 850 - Rozliczenia międzyokresowe przychodów,
• strata: strona Wn konta 648 - Pozostałe rozliczenia międzyokresowe, strona Ma konta 760 - Pozostałe przychody operacyjne.
Według krajowego standardu wartość przedmiotu leasingu koryguje się o zysk lub stratę na sprzedaży (strona Wn konta - Środki trwałe, strona Ma konta - Rozliczenia międzyokresowe kosztów lub strona Wn konta Rozliczenia międzyokresowe przychodów, strona Ma konta - Środki trwałe), co odpowiednio wpływa na wysokość amortyzacji.
Pozostałe po zakończeniu umowy leasingu saldo rozliczeń z finansującym z tego tytułu wpływa na pozostałe przychody lub koszty operacyjne.
Ewidencja u finansującego
Z kolei w księgach rachunkowych finansującego ujęcie umowy leasingu zwrotnego przebiega w taki sam sposób, jak normalna umowa leasingu.
Oznacza to, że jeżeli leasing zwrotny ma charakter operacyjny, leasingodawca zalicza przedmiot umowy do środków trwałych i amortyzuje go. W przypadku umowy leasingu finansowego finansujący wykazuje zobowiązanie wobec korzystającego z tytułu nabycia przedmiotu umowy, a jednocześnie aktywa finansowe w wartości inwestycji leasingowej netto. Środek trwały nie jest wykazywany w jego księgach rachunkowych. KSR nr 5 wyjaśnia również, że finansujący ujmuje należność z tytułu leasingu finansowego oraz wykazuje część odsetkową opłaty podstawowej jako przychody z tytułu leasingu finansowego.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Przykład
AGNIESZKA POKOJSKA
agnieszka.pokojska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 3 ust. 4 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).