Organy podatkowe konsekwentnie zajmują w tej sprawie stanowisko negatywne - ich zdaniem w momencie zakupu abonamentu w zakresie przekraczającym pojęcie tzw. medycyny pracy po stronie pracownika powstaje przychód.
Przykład Fundacja wykupiła dla 15 pracowników roczny abonament na usługi medyczne o łącznej wartości 6000 zł. Organy podatkowe uważają, że 6000 zł należy podzielić przez 15 i wynik będzie stanowił kwotę przychodu każdego z pracowników - niezależnie od tego, czy skorzystał z zaoferowanych usług medycznych. Fundacja powinna, zdaniem fiskusa, potraktować jako element pensji kwotę 400 zł u każdego z pracowników.
Abonament płacony jest tu bez względu na korzystanie przez pracowników z opieki lekarskiej. Opłata ryczałtowa nie stanowi więc sumy kwot za faktycznie wykonane usługi medyczne. Cena zakupu usług medycznych dla poszczególnego pracownika tak naprawdę nie jest znana. Dlatego więc, zdaniem pracodawców i pracowników, niemożliwe jest określenie wartości świadczenia przypadającego na jednego pracownika. Sądy są w tej sprawie podzielone, ale te wyroki WSA, które są korzystne dla podatników, znajdują też poparcie w opiniach ekspertów prawa podatkowego. Zapadające w 2009 r. najnowsze wyroki WSA w sprawach abonamentów są coraz częściej korzystne dla podatników.
Organizacje pozarządowe stykają się z tym problemem nie tylko jako pracodawcy, ale i jednostki świadczące usługi medyczne objęte abonamentem (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 6 stycznia 2009 r., sygn. IPPB2/415-1425/08-4/MG). W tym przypadku problem abonamentów dla fundacji lub stowarzyszeń polega na takim ukształtowaniu umowy z pracodawcą nabywającym abonament, aby zminimalizować ryzyko jego sporu z organami podatkowymi. W obecnej sytuacji podstawowym sposobem minimalizacji tego ryzyka jest uzyskanie interpretacji indywidualnej MF (zapewne negatywnej) oraz poddanie jej ocenie przez WSA (prawdopodobnie pozytywnej).
Wyroki korzystne dla podatników
• Wyrok WSA z 20 stycznia 2009 r. w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 1916/08)
WSA oceniał konsekwencje zakupu przez pracodawcę dla określonej grupy pracowników abonamentów na usługi medyczne. Pracodawca uiścił opłatę ryczałtową niezależnie od tego, czy pracownicy skorzystali z usług. WSA potwierdził, że oznacza to, iż świadczenia medyczne - jako usługa - zostały postawione do dyspozycji pracowników. Organy podatkowe nie ustaliły jednak, czy dany pracownik z usługi medycznej rzeczywiście skorzystał i w jakim zakresie. Skoro nie jest wykluczone, że nie każdy pracownik skorzysta ze świadczenia, to nieuprawnione jest ustalanie przychodu pracowników poprzez podzielenie wartości abonamentu przez liczbę pracowników objętych abonamentem w celu ustalenia przychodu każdego pracownika. Według organów podatkowych, opodatkowaniu podlega prawo do skorzystania ze świadczeń medycznych, bez względu na to, czy pracownik z tego świadczenia skorzystał. W ocenie WSA stanowisko takie jest nieuprawnione w świetle postanowień art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: updof). Przepis ten bezwzględnie warunkuje możliwość uznania za przychód wartości nieodpłatnego świadczenia faktycznym otrzymaniem tego świadczenia. W przypadku świadczeń nieodpłatnych opodatkowaniu może podlegać tylko przychód rzeczywiście otrzymany, a nie możliwy do otrzymania (wartość otrzymanego świadczenia, a nie możliwość skorzystania ze świadczenia).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W przypadku, gdy wartości świadczeń medycznych nie można przyporządkować do świadczeń uzyskiwanych przez konkretnego pracownika, czyli tak jak w rozpoznanej sprawie, gdzie opłata jest wnoszona ryczałtowo za określoną grupę pracowników bez względu na to, czy pracownik z usług medycznych korzystał, czy też nie korzystał, brak jest podstaw do ustalenia dla konkretnego pracownika kwoty przychodu uzyskanego z tytułu finansowania przez pracodawcę kosztów usług medycznych. Nie sposób bowiem stwierdzić, czy pracownik rzeczywiście otrzymał owo świadczenie i jaka jest jego wartość.
• Wyrok WSA w Warszawie z 20 sierpnia 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 625/08)
WSA oceniał kwalifikację podatkową abonamentu wykupionego przez pracodawcę na rzecz pracownika i jego rodziny, opłacanego ryczałtowo w kwocie 70 zł za każdy pakiet. WSA uznał, że w przypadku gdy wartości świadczeń medycznych nie można przyporządkować do świadczeń uzyskiwanych przez konkretnego pracownika, brak jest podstaw do ustalenia dla konkretnego pracownika kwoty przychodu uzyskanego z tytułu finansowania przez pracodawcę kosztów usług medycznych. Dotyczy to takich przypadków nabycia prawa do usług medycznych, kiedy opłata jest wnoszona ryczałtowo za wszystkich pracowników - bez względu na to, czy pracownik z usług korzystał, czy też nie. Nie sposób bowiem stwierdzić, czy pracownik rzeczywiście otrzymał owo świadczenie i jaka jest jego wartość. WSA nie zgodził się też ze stanowiskiem organu podatkowego, według którego pracodawca, płacąc abonament za świadczenie usług medycznych na rzecz członków rodziny pracownika, spełnia świadczenie pieniężne za swojego pracownika w rozumieniu art. 12 ust. 1 updof. Skoro pracownik nie ma obowiązku zapewnienia opieki medycznej członkom swojej rodziny, abonament za świadczenie usług medycznych na rzecz członków rodziny pracownika nie może być traktowany jako dochód pracownika. Tak samo jak w przypadku pracowników, nie można tu ustalić, czy dany członek rodziny skorzystał z postawionych do jego dyspozycji usług medycznych. Nie jest też znana cena zakupu usług dla poszczególnego członka rodziny.
• Wyrok WSA z 11 września 2008 r. w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 475/08)
WSA odrzucił pogląd organów podatkowych, że opodatkowaniu podlega prawo do skorzystania ze świadczeń medycznych bez względu na to, czy pracownik z tego świadczenia skorzystał. W ocenie WSA stanowisko organów podatkowych, że finansowanie przez pracodawców świadczeń medycznych w formie ryczałtowej prowadzi do powstania przychodu ze stosunku pracy u uprawnionych pracowników, jest nieprawidłowe i nie ma umocowania w obowiązujących przepisach prawa. WSA powołał art. 11 ust. 1 updof. Na tej podstawie stwierdził, że w przypadku świadczeń nieodpłatnych opodatkowaniu może podlegać tylko przychód rzeczywiście otrzymany, a nie możliwy do otrzymania (wartość otrzymanego świadczenia, a nie możliwość skorzystania ze świadczenia). Zatem o przychodzie pracownika można by mówić wówczas, gdyby korzystał z postawionych do dyspozycji świadczeń medycznych - a ponadto możliwe byłoby ustalenie wartości tego świadczenia według metod określonych w updof. Sąd skrytykował też wyroki, w których inne składy sędziowskie poparły stanowisko organów podatkowych.
Sądowi rozpoznającemu niniejszą sprawę znany jest pogląd Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, wyrażony w uzasadnieniu do wyroku tegoż Sądu z dnia 4 kwietnia 2008 r., w sprawie o sygn. akt I SA/Wr 383/08, w którym Sąd stwierdził m.in.: „w następstwie już samego zawarcia na rzecz pracowników umowy o świadczenie usług medycznych (obejmującej świadczeniami także członków ich rodzin), bez względu na to, czy osoby uprawnione skorzystają z tych usług, czy też nie, powstanie u pracowników przychód ze stosunku pracy, stanowiący nieodpłatne świadczenie.” Sąd rozpoznający niniejszą sprawę poglądu tego nie podziela z przyczyn podniesionych powyżej.
INNE WYROKI KORZYSTNE DLA PODATNIKÓW:
• wyrok WSA w Białymstoku z 17 lutego 2009 r. (sygn. akt SA/Bk 1/09),
• wyrok WSA w Poznaniu z 2 lutego 2009 r. (sygn. akt I SA/Po 1423/08).
Wyroki niekorzystne dla podatników
• Wyrok WSA w Warszawie z 29 września 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 1356/08)
Sprawa dotyczyła pracodawcy, który zawarł umowy z niepublicznymi zakładami opieki zdrowotnej, na podstawie których zakłady te zobowiązały się świadczyć usługi medyczne na rzecz pracowników.
WSA orzekł, że wykupione przez pracodawcę na rzecz pracowników pakiety medyczne stanowią świadczenia w naturze w rozumieniu art. 11 ust. 1 updof. Sąd uznał, że abonament na świadczenia medyczne, co do istoty, nosi cechy prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego, które nie jest finansowane ze środków publicznych. Pakiet ten ma wartość majątkową, gdyż uzyskanie go wymaga zapłaty ceny na rzecz sprzedawcy pakietu-abonamentu. Zdaniem Sąd pracownik uzyskuje świadczenie nieodpłatne z chwilą, w której nabywa prawo abonamentu, a nie w momencie wyświadczenia na jego rzecz konkretnych usług medycznych w oparciu o wykupiony abonament. Już samo uzyskanie przez pracownika prawa do korzystania z nieodpłatnej opieki medycznej stanowiło dla niego świadczenie nieodpłatne. Przychód ten jest przychodem ze stosunku pracy, gdyż świadczenie nieodpłatne wykonywane jest przez pracodawcę na rzecz pracownika i podstawą jego uzyskania jest stosunek pracy. Przy czym WSA potwierdził, że opodatkowaniu podlegać będzie cześć abonamentu służąca finansowaniu świadczeń medycznych, których koszty nie obciążają pracodawcy na podstawie przepisów prawa pracy.
• Wyrok WSA we Wrocławiu z 7 kwietnia 2008 r. (sygn. akt I SA/Wr 383/08)
WSA uznał za prwidłowe stanowisko organów podatkowych, twierdzących, że w następstwie już samego zawarcia na rzecz pracowników umowy o świadczenie usług medycznych (obejmującej świadczeniami także członków ich rodzin) powstanie u pracowników przychód ze stosunku pracy. Nieodpłatnym świadczeniem spółki na rzecz jej pracowników nie jest w tym przypadku korzystanie przez pracowników z konkretnych usług medycznych (badań, zabiegów, konsultacji lekarskich itp.), lecz fakt objęcia pracowników (członków ich rodzin) opieką medyczną. Dlatego nieodpłatnym świadczeniem nie będzie, zdaniem WSA we Wrocławiu, wartość rzeczywiście skonsumowanych usług medycznych, lecz wartość świadczenia uzyskanego przez pracownika, jakim jest możliwość skorzystania z takich usług. Momentem powstania przychodu dla konkretnego pracownika jest moment wykupienia przez pracodawcę pakietu usług medycznych. Jego wykupienie powoduje, że zmniejszeniu nie ulegają aktywa pracownika, co niewątpliwie miałoby miejsce w przypadku, gdyby to sam pracownik zakupił pakiet świadczeń medycznych dla siebie i członków swojej rodziny.
Tomasz Król
Podstawa prawna:
- ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100