Po raz pierwszy polski sąd w swoim wyroku, podpierając się unijnym prawodawstwem, uwzględnił postęp technologiczny z korzyścią dla przedsiębiorców, a także dla środowiska naturalnego.
Przypomnijmy, decyzją z dnia 3 listopada 2009 r. NSA uznał, że przepisy wykonawcze do ustawy o VAT nie nakazują posiadania wyłącznie papierowych kopii faktur. Według Naczelnego Sądu Administracyjnego za wystawienie faktury uznać można już samo zgromadzenie informacji niezbędnych do jej sporządzenia, a nie wydrukowanie faktury. Dodatkowo NSA uznał, że jeżeli księgowy system informatyczny wykorzystywany przez daną firmę pozwoli na wydrukowanie kopii faktury na życzenie organu kontrolnego, to funkcja dokumentacyjna wymagana ustawą o VAT zostaje spełniona. Innymi słowy, to do podatnika należy decyzja w jakiej formie chce przechowywać faktury.
W uzasadnieniu wyroku czytamy: "nie ma normatywnych przeciwwskazań do istnienia "mieszanego" systemu wysyłania i przechowywania faktur, polegającego na wysyłaniu faktury w formie papierowej oraz przechowywaniu jej kopii w formie elektronicznej, z gotowością wydrukowania jej na każde żądanie uprawnionego organu. Za taką wykładnią przemawiają także względy celowościowe, jak ekologiczne czy ekonomiczne".
"Firma HEUTHES - powiedział Wojciech Grzybek, prezes Zarządu HEUTHES - od momentu opracowania systemu ISOF, będącego zintegrowanym systemem informatycznym z modułem FK - opowiadała się za takim podejściem do sprawy. Cieszymy się, że dzięki wyrokowi NSA przedsiębiorcy nie muszą już ponosić dodatkowych kosztów związanych z wydrukiem i archiwizacją faktur".
Firma, której dotyczy wyrok NSA, wystawia ok. 15 tys. faktur miesięcznie. W skali miesiąca objętościowo przekłada się to na 30 segregatorów biurowych, a w skali roku to 6 standardowych regałów, dla których trzeba znaleźć miejsce. Liczby te jeszcze należy pomnożyć przez 6 lat, bo przez taki okres trzeba przechowywać dokumenty. Za sprawą wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego tylko ta jedna firma będzie mogła oszczędzić blisko 5 ton papieru i około 1 mln zł przeznaczonych na wytworzenie i przechowywanie faktur w ciągu 6 lat.
NSA zwrócił jednak uwagę, że to podatnik ponosi ryzyko związane z awarią systemu komputerowego i utratą elektronicznych dokumentów.
Firma HEUTHES jako dostawca zaawansowanych rozwiązań informatycznych dla banków oraz firm podchodzi do kwestii bezpieczeństwa danych klientów z najwyższą powagą. Pomimo że większość użytkowników ISOF korzysta z systemu w trybie SaaS poprzez przeglądarkę www, HEUTHES udostępnia im kopie bezpieczeństwa w formie obrazu systemu zapisanego jako maszyna wirtualna na dysku DVD-R/BD, którą można łatwo przechowywać i uruchomić w dowolnym momencie z możliwością wydrukowania żądanego dokumentu.
HEUTHES uważa, że pomimo wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego wielu przedsiębiorców i tak będzie się obawiało przechowywania kopii faktur w formie elektronicznej. Musi upłynąć wiele czasu, aby taka praktyka stała się powszechnie stosowaną normą. Na pewno pomogłaby korekta prawa usuwająca wszelkie wątpliwości w tym względzie.
Najważniejsze tezy z uzasadnienia wyroku NSA
"Na wstępie należy zauważyć, że wykładnia językowa obowiązujących przepisów nie daje jednoznacznej odpowiedzi na zadane pytanie. Trafnie zauważa strona skarżąca, że nie można udzielić odpowiedzi bez sięgnięcia do dyrektywy 2006/112/WE.
Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela zapatrywania Sądu I instancji o istnieniu w dyrektywie 112 bezwzględnego obowiązku przechowywania kopii faktur w takiej samej formie w jakiej są wysyłane. Jedyne co można w tej materii wywnioskować z dyrektywy to to, że kopia faktury może być przechowywana w formie papierowej lub elektronicznej. Trafnie strona skarżąca wywodzi, że nieuprawnione jest utożsamianie czynności "wystawienia" i "przesłania" faktury. Są to dwie odrębne czynności. Dlatego Naczelny Sąd Administracyjny zaprezentowany w skardze kasacyjnej tok rozumowania uznaje za logiczny.
Porównanie zapisu § 23 ust. 2 rozporządzenia z art. 247 ust. 2 dyrektywy prowadzi do wniosku, że polski Normodawca nie recypował dokładnie zapisu tej normy. Pominięcie zwrotu "w jakiej zostały przesłane lub udostępnione" otwiera pole do niejednoznacznej wykładni językowej. A to prowadzi do wniosku o konieczności poszukiwania treści normy prawnej przy zastosowaniu innych wykładni
Z historycznego punktu widzenia forma przechowywania kopii faktur została ukształtowana na gruncie ustawy z 1993 r. w innych realiach technicznych. Zatem w sytuacji gdy zmianie uległy te realia, a wykładnia językowa obecnie obowiązujących przepisów nie daje jednoznacznej odpowiedzi, należy rozważyć, czy dotychczasowe rozumienie przepisów o przechowywaniu kopii faktur nie odbywa się na zasadzie bezwładności i przyzwyczajeń, wynikających z praktyki ukształtowanej przez ustawę z 1993 r.
Zauważyć należy, że w żadnym przepisie rozporządzenia nie mówi się o drukowanej kopii faktury. Oznacza to, że normodawca nie zastrzegł formy drukowanej jako jedynej możliwej do przechowywania.
Za istotną przesłankę wykładania omawianych przepisów należy uznać funkcję jaką pełni konieczność przechowywania kopii faktury. Jest to funkcja kontrolna. Zatem wykładnia winna ją uwzględniać. W zadanym pytaniu strona skarżąca gwarantuje wymagane w art. 246 dyrektywy cechy kopii faktur oraz zobowiązuje się drukować je na każde żądanie uprawnionego organu, przy jednoczesnym zachowaniu wymogu oznaczania kopii faktury wyrazem "KOPIA".
Zatem z punktu widzenia funkcji jakie ma spełniać przechowywanie kopii faktur nie ma przeciwwskazań do proponowanej przez stronę skarżącą wykładni omawianych przepisów.
Rozważania powyższe prowadzą do wniosku, że nie ma normatywnych przeciwwskazań do istnienia "mieszanego" systemu wysyłania i przechowywania faktur, polegającego na wysyłaniu faktury w formie papierowej oraz przechowywaniu jej kopii w formie elektronicznej, z gotowością wydrukowania jej na każde żądanie uprawnionego organu. Za taką wykładnią przemawiają także względy celowościowe, jak ekologiczne czy ekonomiczne.
Jednocześnie z całym naciskiem trzeba podkreślić, że podatnik mając obowiązek przechowywania kopii faktur czy to formie drukowanej czy to w formie elektronicznej ponosi wszelkie ryzyko ich utraty. Z punktu widzenia obowiązków podatnika jest zupełnie obojętne czy zostaną ukradzione bądź zniszczone kopie papierowe faktur czy nośniki pamięci, na których zarejestrowane zostały kopie faktur.
Istota przechowywania kopii faktur sprowadza się bowiem do przechowywania nośników informacji.
Jeśli więc normodawca nie wyklucza jakiejś formy przechowywania informacji, to do podatnika powinien należeć wybór tych nośników, przy jednoczesnym obowiązku zaprezentowania uprawnionym organom tych informacji w żądanej przez nie formie. Z tych powodów Naczelny Sąd Administracyjny doszedł do przekonania, że zarzut błędnej wykładni § 21 i § 23 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 25 maja 2005 r. jest uzasadniony.
Do wydania takiego rozstrzygnięcia zobowiązuje Naczelny Sąd Administracyjny także zasada proporcjonalności, wyrażona w art. 5 ust. 3 Traktatu Założycielskiego, a następnie doprecyzowana przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (np. w sprawie C-446/03 Marks&Spencer czy też C-361/96 Sociale Generale). Z zasady tej wynika, że państwa członkowskie mogą nakładać na obywateli tylko takie obowiązki (stosować tylko takie środki), które są niezbędne dla osiągnięcia celów zakładanych przez dyrektywy. Obowiązek przechowywania faktur w formie papierowej, w sytuacji gdy inne metody przechowywania faktur również zapewniają realizację celów art. 246 Dyrektywy 112, jest obowiązkiem nadmiernie dolegliwym i narusza wspomnianą zasadę.
Rozważania powyższe prowadzą do wniosku, że skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy w rozumieniu art. 174 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Wobec stwierdzenia, że skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 oraz art. 203 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnym (Dz.U. nr 153, poz. 1270 ze zm.) orzekł jak w sentencji."