Organy podatkowe dokonują czynności sprawdzających, mających na celu sprawdzenie terminowości: składania deklaracji, wpłacania zadeklarowanych podatków, w tym również pobieranych przez płatników oraz inkasentów; stwierdzenie formalnej poprawności dokumentów; ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami. Zatem fiskus ma prawo zweryfikować każde zeznanie podatkowe nie tylko pod względem terminowych rozliczeń, ale także ich poprawności. Dotyczy to także wykorzystanych ulg podatkowych.
Warunki do spełnienia
Aby skorzystać z jakiejkolwiek ulgi podatkowej, trzeba spełnić ustawowe warunki do takiego odliczenia. Niespełnienie choćby jednego powoduje, że podatnik nie może skorzystać z danej ulgi. Jeśli mimo to skorzysta z ulgi, musi liczyć się z ryzykiem, że organy podatkowe mają prawo i narzędzia do zakwestionowania bezprawnego odliczenia. Jeśli przykładowo podatnik odliczy od dochodu wydatki na cele rehabilitacyjne, a nie jest ani osobą niepełnosprawną, ani nie ma na utrzymaniu osoby niepełnosprawnej, będzie musiał zwrócić ulgę. Podobnie będzie przy innych ulgach. Co więcej, zwrot ulgi będzie wiązał się z zapłatą zaległości podatkowej. Dodatkowo trzeba będzie fiskusowi zapłacić odsetki. Obecnie stawka odsetek od zaległości podatkowych wynosi 15 proc. w skali roku.
PRZYKŁAD: ODLICZENIE ZAKUPU ODKURZACZA
Podatnik jest osobą niepełnosprawną. W rocznym rozliczeniu PIT w ramach ulgi rehabilitacyjnej odliczył od dochodu wydatek 3500 zł na odkurzacz z filtrem wodnym. Zdaniem podatnika jest on mu niezbędny do życia ze względu na uciążliwą alergię. Czy wydatek na odkurzacz można odliczyć w ramach ulgi rehabilitacyjnej?
Niestety nie. Osoby niepełnosprawne lub osoby, na których utrzymaniu są osoby niepełnosprawne, mogą w zeznaniu rocznym od dochodu odliczyć wydatki na cele rehabilitacyjne. Jednym z takich wydatków jest zakup i naprawa indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego. Zatem, aby skorzystać z odliczenia od dochodu wydatków na cele rehabilitacyjne, zakupiony sprzęt powinien cechować się indywidualnym przeznaczeniem i niezbędnością w rehabilitacji oraz ułatwiać wykonywanie czynności życiowych w związku z niepełnosprawnością.
Warunków tych nie spełnia odkurzacz z filtrem wodnym, który jako sprzęt gospodarstwa domowego jest urządzeniem powszechnego użytku, ze swej istoty ogólnodostępnym do wykorzystania przez inne osoby. Ponadto sprzęt gospodarstwa domowego jest wyraźnie wyłączony z możliwości uwzględnienia wydatków na niego w zeznaniu rocznym.
To niestety nie koniec konsekwencji finansowych. Urząd skarbowy za nieprawidłowe rozliczenie roczne może na podatnika nałożyć karę wynikającą z kodeksu karnego skarbowego (wysokość kar przedstawia ramka obok).
Poprawianie błędu
Bezpodstawne uwzględnienie odliczenia w zeznaniu rocznym trzeba będzie naprawić. Jeśli podatnik sam zorientuje się, że nieprawidłowo skorzystał z ulgi, powinien niezwłocznie złożyć korektę deklaracji wraz z pisemnym uzasadnieniem przyczyn tej korekty. W uzasadnieniu takim trzeba wyjaśnić, dlaczego deklaracja składana jest powtórnie. W naszym przypadku będzie to nieprawidłowe skorzystanie z ulgi. Do poprawionej deklaracji warto dołączyć tzw. czynny żal - czyli inaczej mówiąc: przyznać się do błędu. Czynny żal to zawiadomienie organu podatkowego o popełnieniu czynu zabronionego. Może być on złożony na piśmie albo przekazany ustnie do protokołu. Złożenie tego dokumentu pozwoli na uniknięcie bądź zminimalizowanie sankcji wynikających z kodeksu karnego skarbowego.
PRZYKŁAD: ULGA INTERNETOWA BEZ FAKTURY
Podatniczka wraz z mężem ponosi wydatki na internet. Faktura za usługi internetowe wystawiana jest tylko na nazwisko męża. Mimo to podatniczka w swoim rozliczeniu uwzględniła odliczenie wydatków na internet. Czy miała do tego prawo?
Nie miała. Zgodnie z ustawą o PIT podstawę opodatkowania można pomniejszyć o wydatki ponoszone przez podatnika z tytułu użytkowania sieci internet w lokalu (budynku) będącym miejscem zamieszkania podatnika w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 760 zł. Odliczenie to stosuje się, jeżeli wysokość wydatków została udokumentowana fakturą w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług. Zatem jeśli podatniczka nie ma faktury wystawionej na swoje nazwisko (lub nazwisko swoje i męża), nie ma prawa do skorzystania z ulgi internetowej, nawet jeśli ponosiła wydatki na sieć. Prawo do ulgi będzie w tym przypadku przysługiwać tylko mężowi.
Gdy nieprawidłowe odliczenie wykryje urząd skarbowy, będzie mógł sam skorygować zeznanie bądź wezwać do tego podatnika.
Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej w razie stwierdzenia, że deklaracja zawiera błędy rachunkowe lub inne oczywiste omyłki bądź że wypełniono ją niezgodnie z ustalonymi wymaganiami, organ podatkowy w zależności od charakteru i zakresu uchybień:
n koryguje deklarację, dokonując stosownych poprawek lub uzupełnień, jeżeli zmiana wysokości zobowiązania podatkowego, kwoty nadpłaty, kwoty zwrotu podatku lub wysokości straty w wyniku tej korekty nie przekracza kwoty 1 tys. zł;
n zwraca się do składającego deklarację o jej skorygowanie oraz złożenie niezbędnych wyjaśnień, wskazując przyczyny, z powodu których informacje zawarte w deklaracji podaje się w wątpliwość.
Narzędzia urzędu
Jeśli urząd skarbowy ma wątpliwości co do poprawności złożonej deklaracji podatkowej - a w szczególności wykorzystanych przez podatnika ulg podatkowych - swoje czynności rozpocznie od wezwania podatnika do złożenia wyjaśnień. Gdy podatnik wezwanie z urzędu otrzyma, powinien w pierwszej kolejności dowiedzieć się, o jakie wyjaśnienia chodzi, aby móc przygotować się do rozmowy z urzędem. W tym celu można zadzwonić do urzędu i zapytać, o jaką sprawę chodzi. Jeśli już będziemy wiedzieć, co w urzędzie mamy wyjaśnić, warto zgromadzić niezbędne dokumenty i udać się z nimi do urzędu. Zazwyczaj to właściwa dokumentacja pozwala potwierdzić prawo do danej ulgi podatkowej.
Wyjaśnienia podatnika to tylko jedna z możliwości weryfikacji poprawności deklaracji. Jeżeli bowiem ze złożonej deklaracji wynika, że podatnik skorzystał z przysługujących mu ulg podatkowych, organ podatkowy może zwrócić się do niego o okazanie dokumentów lub o złożenie fotokopii dokumentów, których posiadania przez podatnika, w określonym czasie, wymaga przepis prawa.
Ponadto banki na żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego są zobowiązane do sporządzania i przekazywania informacji o zdarzeniach stanowiących podstawę do skorzystania przez podatnika z ulg podatkowych, jeżeli zostały wykazane w deklaracji złożonej przez podatnika. Te same zasady dotyczą zakładów ubezpieczeń i funduszy inwestycyjnych.
To nie wszystko. Urząd skarbowy może posunąć się dalej. Przykładowo w przypadku ulg mieszkaniowych urząd skarbowy ma prawo dokonać oględzin mieszkania czy domu, jeżeli jest to niezbędne do zweryfikowania zgodności stanu faktycznego z danymi wynikającymi ze złożonej przez podatnika deklaracji oraz z innych dokumentów potwierdzających poniesienie wydatków na cele mieszkaniowe. Gdy fiskus zdecyduje się na oględziny nieruchomości, pracownik organu podatkowego, w porozumieniu z podatnikiem, ustala termin dokonania oględzin. Podpisaną przez podatnika adnotację o ustaleniu terminu oględzin zamieszcza się w aktach sprawy.
PPRZYKŁAD: KOREKTA ZEZNANIA A ULGI
Podatnik oddał w roku podatkowym honorowo krew. Posiada zaświadczenie potwierdzające ilość oddanej krwi. Miał prawo skorzystać z ulgi podatkowej z tytułu oddania krwi, jednak nie wiedział o tym. Czy po rozliczeniu z urzędem skarbowym może jeszcze uwzględnić taką ulgę w zeznaniu?
Tak. Podatnik będzie mógł nieuwzględnioną ulgę ująć w deklaracji, mimo że już z urzędem skarbowym się rozliczył. W tym celu będzie musiał złożyć korektę deklaracji wraz z pisemnym uzasadnieniem przyczyn korekty. Trzeba w takim przypadku jeszcze raz wypełnić całe zeznanie - zaznaczając na początku formularza, że jest to korekta - tylko z ulgą na krew. W pisemnym uzasadnieniu trzeba będzie napisać, że korekta jest składana, bo podatnik zapomniał uwzględnić tę ulgę w pierwotnym zeznaniu.
Warto jeszcze dodać, że podatnicy od 2007 roku mogą odliczyć od dochodu wartość przekazanej honorowo krwi. Ulga ta jest limitowana. Odliczenia dokonuje się do wysokość ekwiwalentu pieniężnego za pobraną krew. Ponadto ulga na krew jest odliczeniem dokonywanym w ramach przekazywanej darowizny. Odliczenia podatkowego z tytułu darowizny można dokonać w wysokości dokonanej darowizny, nie więcej jednak niż kwoty stanowiącej 6 proc. dochodu.
W razie nieudostępnienia lokalu mieszkalnego w uzgodnionym terminie organ podatkowy może wyznaczyć nowy termin przeprowadzenia oględzin. Pracownik organu podatkowego sporządza protokół przeprowadzonych oględzin, który dołącza do akt sprawy.
Podobne czynności urzędnicy mogą dokonać odpowiednio w przypadku skorzystania przez podatnika z ulg inwestycyjnych.
WYSOKOŚĆ KAR Z KODEKSU KARNEGO SKARBOWEGO
Kary za przestępstwa skarbowe określone są w stawkach dziennych. W 2008 roku ich rozpiętość została określona od 37,53 zł do 15 012 zł. Natomiast kara grzywny za wykroczenia skarbowe może być wymierzona w granicach od 112,60 zł do 22 520 zł.
5 lat ma urząd skarbowy na weryfikację rozliczeń podatnika, w tym ulg podatkowych. Okres ten liczony jest od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku
Ewa Matyszewska
ewa.matyszewska@infor.pl
Podstawa prawna
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).