Wartości niematerialne i prawne to:
• autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje i koncesje,
• prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
• know-how.
Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych.
Nie zalicza się do wartości niematerialnych i prawnych:
• prawa do wieczystego użytkowania gruntu,
• spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu użytkowego i mieszkalnego.
Licencje komputerowe
Najczęściej spotykanymi w jednostkach budżetowych składnikami wartości niematerialnych i prawnych są licencje na programy komputerowe. W niektórych przypadkach łącznego zakupu komputerów lub innych urządzeń wyposażonych w technikę komputerową wraz z oprogramowaniem mogą pojawić się problemy.
Rozstrzygających kryterium jest możliwość samodzielnego funkcjonowania urządzenia (komputera) bez tego oprogramowania. Kiedy taki warunek jest spełniony, to oprogramowanie powinno być potraktowane jako odrębny składnik wartości niematerialnych i prawnych. W przeciwnym przypadku oprogramowanie stanowi integralną część środka trwałego, np. oprogramowania systemu operacyjnego komputera.
Oddanie do używania
Wartości niematerialne i prawne mogą być oddane do używania innej jednostce za odpłatnością.
W przypadku wartości niematerialnych i prawnych oddanych do używania na podstawie najmu, dzierżawy lub leasingu, wartości niematerialne i prawne zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy. Warunki, jakie musi spełnić taka umowa, zawarte są w art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości.
Prace rozwojowe
Jedynym rodzajem wartości niematerialnych i prawnych wytworzonym przez jednostkę we własnym zakresie stanowią koszty zakończonych prac rozwojowych.
Aby można uznać za składnik wartości niematerialnych i prawnych, koszty prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, poniesione przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii muszą spełniać następujące warunki (art. 33 ust. 2 ustawy o rachunkowości):
• produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a dotyczące ich koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone,
• techniczna przydatność produktu lub technologii została stwierdzona i odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie podjęta została decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii,
• koszty prac rozwojowych zostaną pokryte według przewidywań przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii.
Ewidencja księgowa
Do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń wartości początkowej wartości niematerialnych i prawnych służy konto 020 Wartości niematerialne i prawne.
Na stronie Wn konta 020 ujmuje się wszelkie zwiększenia, a na stronie Ma wszelkie zmniejszenia stanu wartości niematerialnych i prawnych, z wyjątkiem umorzenia ujmowanego na kontach: 071 Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych oraz prawnych oraz 072 Umorzenie pozostałych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Konto 020 służy bowiem do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń pozycji zaliczanych do wartości niematerialnych i prawnych np. licencji, know-how.
Natomiast na koncie 071 księgowane jest umorzenie według stawek amortyzacyjnych stosowanych przez jednostkę, a na koncie 072 jednorazowe umorzenie w pełnej wysokości, w miesiącu wydania ich do używania.
Zgodnie z par. 5 ust. 2 rozporządzenia w sprawie szczególnych zasad rachunkowości, że dysponenci główni i zarządy jednostek samorządu terytorialnego będą mogli ustalać ekonomiczne stawki umorzeniowe dla podległych jednostek zgodnie z zasadami dopuszczonymi w ustawie o rachunkowości. Jeżeli nie ustalą to jednostki, muszą stosować stawki określone w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych.
Zgodnie z par. 8 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczególnych zasad rachunkowości, jednostki zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych mogą umarzać i amortyzować środki trwałe i wartości niematerialne i prawne jednorazowo za okres całego roku, natomiast jednostki rozliczające podatek dochodowy od osób prawnych za inne okresy niż okresy miesięczne - jednorazowo za dany okres.
Wartości niematerialne i prawne, zarówno nieprzekraczające wartości w przepisach podatkowych, dla których odpisy amortyzacyjne są uznawane za koszt uzyskania przychodu w 100 proc. ich wartości, w momencie oddania do używania, jak i te przekraczające tę wartość, tj. amortyzowane w czasie określonym przez kierownika jednostki, ujmowane są na koncie 020.
Ewidencja szczegółowa prowadzona do konta 020 powinna umożliwić należyte obliczanie umorzenia wartości niematerialnych i prawnych, podział według ich tytułów lub osób odpowiedzialnych. Konto 020 może wykazywać saldo Wn, które oznacza stan wartości niematerialnych i prawnych w wartości początkowej.
OPERACJE NA KONCIE
Podstawowe operacje księgowe na koncie 020 Wartości niematerialne i prawne są następujące:
1. Zakup wartości niematerialnych i prawnych:
a) bezpośrednio z rachunku bieżącego jednostki budżetowej
Wn konto 020 Wartości niematerialne i prawne
Ma konto 130 Rachunki bieżące jednostek budżetowych,
b) na podstawie faktury VAT
Wn konto 020 Wartości niematerialne i prawne
Ma konto 201 Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami,
c) bezpośrednio z rachunku dochodów własnych
Wn konto 020 Wartości niematerialne i prawne
Ma konto 132 Rachunki dochodów własnych jednostek budżetowych;
2. Pozostałe wartości niematerialne i prawne (umarzane jednorazowo) otrzymane jako:
a) darowizny od innych jednostek, osób oprawnych lub fizycznych, nieodpłatnie od jednostek i zakładów budżetowych (nowe)
Wn konto 020 Wartości niematerialne i prawne
Ma konto 760 Pozostałe przychody i koszty,
b) nieodpłatnie od jednostek i zakładów budżetowych (używane)
Wn konto 020 Wartości niematerialne i prawne
Ma konto 071 Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych;
3. Dokonanie jednorazowego odpisu amortyzacyjnego w miesiącu przyjęcia pozostałych wartości niematerialnych i prawnych w działalności podstawowej
Wn konto Koszty według rodzajów
Ma konto 071 Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych;
4. Rozchód umarzanych stopniowo wartości niematerialnych i prawnych:
a) odpisanie dotychczasowego umorzenia
Wn konto 071 Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
Ma konto 020 Wartości niematerialne i prawne,
b) wartość netto
Wn konto 800 Fundusz jednostki
Ma konto 020 Wartości niematerialne i prawne;
5. Przyjęcie do używania nieodpłatnie otrzymanych, stopniowo umarzanych wartości niematerialnych i prawnych:
a) wartość początkowa wynikająca z ksiąg rachunkowych u poprzedniego użytkownika
Wn konto 020 Wartości niematerialne i prawne
Ma konto 800 Fundusz jednostki,
b) dotychczasowe umorzenie
Wn konto 800 Fundusz jednostki
Ma 071 Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
BARBARA KOŁODZIEJ
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.).
• Rozporządzenie ministra finansów z 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (Dz.U. nr 142, poz. 1020 ze zm.).