RADA
Biegły rewident może wydać opinię bez zastrzeżeń, z zastrzeżeniem (zastrzeżeniami) lub negatywną. Odmowa wyrażenia opinii następuje wówczas, gdy wystąpią bardzo istotne ograniczenia badania. Inne przyczyny też mogą powodować, że biegły rewident nie może uzyskać wystarczających i odpowiednich dowodów badania niezbędnych do wyrażenia miarodajnej opinii o sprawozdaniu finansowym.
UZASADNIENIE
Celem badania sprawozdania finansowego jest wyrażenie opinii uzupełnionej o raport. Określa ona, czy sprawozdanie finansowe jest prawidłowe oraz rzetelnie i jasno przedstawia, we wszystkich istotnych aspektach, sytuację majątkową i finansową, jak też wynik finansowy badanej jednostki.
Zadaniem biegłego rewidenta jest sprawdzenie, czy sprawozdanie finansowe jako całość i będące podstawą jego sporządzenia księgi rachunkowe (system księgowości) są wolne od uchybień polegających na pominięciu lub zniekształceniu informacji ważnych (istotnych) dla użytkowników.
Jaką rolę odgrywa opinia
Opinia o sprawozdaniu finansowym wyraża ogólną ocenę biegłego rewidenta na temat informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy według stanu na dzień zakończenia badania. Wynika ona z dowodów zebranych w toku badania przeprowadzonego zgodnie z normami i zawodowym osądem biegłego.
Ogólna ocena sprawozdania finansowego nie jest prostym odzwierciedleniem ocen wynikających ze zbadania poszczególnych zagadnień, lecz wynikiem nadania przez biegłego rewidenta odpowiednich wag poszczególnym ustaleniom uwzględniającym ich wpływ na rzetelność i jasność całego sprawozdania finansowego oraz jego prawidłowość.
Opinia o zbadanym sprawozdaniu finansowym może być wyrażona jako:
- opinia bez zastrzeżeń,
- opinia z zastrzeżeniem lub zastrzeżeniami - niepodważająca ogólnej, pozytywnej oceny sprawozdania,
- opinia negatywna.
Może również nastąpić odmowa wyrażenia opinii.
Jeżeli ograniczenia te dotyczą tylko poszczególnych pozycji i nie wpływają ujemnie na wiarygodność ogólnego obrazu przekazywanego przez sprawozdanie finansowe, biegły rewident wydaje opinię z zastrzeżeniem lub zastrzeżeniami.
Jeśli natomiast skutki ograniczenia badania lub inne przyczyny powodują, że biegły nie może uzyskać wystarczających i odpowiednich dowodów badania niezbędnych do wyrażenia miarodajnej opinii o sprawozdaniu finansowym rozpatrywanym jako całość - następuje odmowa wyrażenia opinii.
Jeżeli zawarte w sprawozdaniu finansowym nieprawidłowości, niezgodności ze stanem faktycznym lub luki zniekształcają ogólny obraz sytuacji jednostki w takim stopniu, że sprawozdanie może wprowadzić w błąd użytkownika, wówczas biegły rewident wyraża opinię negatywną.
W przypadku wydania zastrzeżenia, wyrażenia opinii negatywnej lub gdy następuje odmowa wyrażenia opinii, biegły rewident powinien uzasadnić swoją decyzję i przedstawić przyczyny zajęcia takiego stanowiska. W każdym przypadku należy wskazać zasięg i określić - w miarę możliwości liczbowo - wielkość wpływu zakwestionowanego zjawiska na dane sprawozdania finansowego.
W opinii, bez względu na jej rodzaj, nie można pominąć faktu wystąpienia poważnego zagrożenia kontynuacji działalności przez jednostkę, niezależnie od omówienia tego w sprawozdaniu z działalności jednostki i wprowadzeniu do sprawozdania finansowego.
Tabela. Przyczyny wydania opinii z zastrzeżeniem, negatywnej lub odmowy wyrażenia opinii
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Zarówno opinia bez zastrzeżeń, jak i opinia z zastrzeżeniem (zastrzeżeniami) mogą zawierać dodatkowe, uzupełniające objaśnienia, które nie powodują zmiany rodzaju wyrażanej opinii. W uzupełniających objaśnieniach biegły rewident stwierdza, że są niepewności, które zostaną rozstrzygnięte w przyszłości, choć wpływają na ogólny obraz przekazywany przez sprawozdanie finansowe.
Dodatkowe objaśnienia do opinii stanowi:
- stwierdzenie niekompletności i niezgodności danych z ksiąg rachunkowych ze sprawozdaniem finansowym lub przedstawianym biegłemu rewidentowi do dnia zakończenia badania sprawozdaniem z działalności jednostki,
- niezłożenie przez jednostkę, do dnia zakończenia badania, sprawozdania finansowego za rok poprzedzający do ogłoszenia i do Krajowego Rejestru Sądowego,
- niedochowanie przez spółkę kapitałową określonych w art. 233 lub 397 Kodeksu spółek handlowych wymogów co do wysokości kapitału własnego i konieczności podjęcia przez zgromadzenie właścicieli decyzji o dalszym istnieniu spółki, o ile zagadnienie to nie jest poruszane w związku z poważnym zagrożeniem kontynuacji działalności przez jednostkę.
Skutki odmowy wyrażenia opinii na temat sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta i sposób dalszego postępowania
Biegły rewident odstąpi od wyrażenia opinii, gdy nie będzie możliwe uzyskanie przez niego miarodajnej oceny na temat sporządzonego sprawozdania finansowego. Dzieje się tak zazwyczaj wówczas, gdy jednostka ogranicza biegłemu dostęp do dokumentów lub informacji, których poznanie biegły uznał za niezbędne ze względu na fakt, że jego zdaniem obraz sytuacji jednostki przekazywany poprzez zbadane sprawozdanie finansowe jest istotnie zniekształcony.
Odstąpienie od wyrażenia opinii przez biegłego rewidenta użytkownicy odbiorą negatywnie. Mają oni podstawę sądzić, że sprawozdanie to i stanowiące podstawę jego sporządzenia księgi rachunkowe zawierają istotne nieprawidłowości spowodowane nadużyciami lub błędami, że naruszono przepisy istotnie wpływające na sprawozdanie finansowe lub jednostka ukrywa zdarzenia mające istotny wpływ na dalsze jej funkcjonowanie. Dlatego spółka powinna dołożyć wszelkich starań, aby odpowiednio skorygować sprawozdanie finansowe lub udostępnić biegłemu rewidentowi wszelkie niezbędne informacje do wyrażenia opinii o sprawozdaniu.
Odmowy wyrażenia opinii można uniknąć poprzez:
- przedstawienie biegłemu rewidentowi oświadczenia uznanego przez niego za nieodzowne,
- skorygowanie sprawozdania finansowego i zapisów w księgach rachunkowych - w przypadku wystąpienia istotnych nieprawidłowości,
- udostępnienie kontaktu biegłemu rewidentowi z radcą prawnym jednostki w sprawach dotyczących sporów, w których stroną jest jednostka,
- umożliwienie biegłemu rewidentowi wglądu do protokołów z posiedzeń zarządu i rady nadzorczej,
- zezwolenie na potwierdzenie określonego salda lub informacji finansowej.
Co oznacza ograniczenie zakresu badania
Ograniczenie zakresu badania oznacza uniemożliwienie biegłemu rewidentowi zastosowania procedur badania uznanych przez niego za nieodzowne. Do ograniczenia dochodzi również wtedy, gdy z innych powodów zachodzą okoliczności uniemożliwiające uzyskanie wystarczającej pewności co do wiarygodności istotnych pozycji badanego sprawozdania finansowego, w rezultacie czego biegły nie uzyskał wystarczających i odpowiednich dowodów wyrażenia miarodajnej opinii o sprawozdaniu finansowym. Najczęściej są to: nieudostępnienie wymaganych dokumentów lub informacji, niewyrażenie zgody na zasięgnięcie informacji u stron trzecich (kontrahentów, prawników, banku), brak możliwości uczestniczenia w spisie z natury, nieprawidłowo prowadzone księgi rachunkowe.
- wskazówki w sprawie sporządzania opinii z badania sprawozdania finansowego - opracowane przez Komisję ds. standardów rewizji finansowej i norm wykonywania zawodu, powołanej przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów
- II pkt 10, pkt 12, X pkt 64-70 normy nr 1 wykonywania zawodu biegłego rewidenta „Ogólne zasady badania sprawozdań finansowych”
- art. 65 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 63, poz. 393
- art. 233 i 397 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 94, poz. 1037; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
Joanna Gawrońska
biegły rewident