Polskie prawo nie reguluje zawodu księgowego, z wyjątkiem zawodu głównego księgowego w sektorze finansów publicznych. W obecnym stanie prawnym nie ma ustanowionych kryteriów, które musi spełniać osoba pracująca w charakterze głównego księgowego na podstawie stosunku pracy. Kierownik jednostki samodzielnie ustala zasady, według których będzie dokonywał wyboru odpowiedniej osoby na to stanowisko. Inaczej wygląda to w przypadku zlecenia przez jednostkę prowadzenia ksiąg rachunkowych podmiotowi zewnętrznemu. Podmiot taki powinien mieć odpowiednie uprawnienia do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.
W jednostkach gospodarczych stanowisko głównego księgowego umiejscowione jest z reguły na najwyższych szczeblach struktury organizacyjnej. Często główny księgowy jest również dyrektorem do spraw ekonomicznych. Takie usytuowanie w strukturze organizacyjnej jednostki wpływa na jego pozycję. Główny księgowy jako osoba nadzorująca rachunkowość i finanse posiada odpowiednią wiedzę. Od rzetelności oraz umiejętności tej osoby zależy poprawne i sprawne funkcjonowanie całego zespołu.
Aby główny księgowy był autorytetem i zdobywał uznanie w oczach pracodawcy, musi ciągle doskonalić swoje umiejętności praktyczne oraz zdobywać nowe uprawnienia. Ze względu na ciągłe zmiany w prawie i gospodarce nieustannie rosną wymagania wobec osób wykonujących zawód księgowego. Wymagania te są także uzależnione od innych czynników, tj. od wielkości firmy, stosowanych przez nią zasad, np. MSR, MSSF. Ważnym elementem pracy głównego księgowego jest ciągłe uzupełnianie wiedzy z zakresu rachunkowości, przepisów podatkowych, celnych, dewizowych itp. Dlatego powinien on cały czas podnosić swoje umiejętności i wzbogacać swoją wiedzę, m.in. czytając fachowe wydawnictwa, biorąc udział w szkoleniach, konferencjach.
Ustawowe uregulowania
Ustawowo zostały uregulowane wymagania jedynie wobec głównego księgowego zatrudnionego w sektorze finansów publicznych. W jednostkach innych niż jednostki sektora publicznego nie ma ustalonych wymagań co do osób pełniących funkcję głównego księgowego, a swoje oczekiwania wobec tej osoby określa kierownik jednostki. Dlatego w tych jednostkach kierownik może skorzystać z wymagań określonych dla głównego księgowego w sektorze finansów publicznych oraz wymagań ustalonych w rozdziale 8a ustawy o rachunkowości, dotyczących uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Dla kierownika jednostki powinno być szczególnie ważne, aby osoba obejmująca stanowisko głównego księgowego posiadała odpowiednie umiejętności, w tym logicznego i twórczego rozumowania, oraz kierowała się etyką zawodową, ponieważ zgodnie z ustawą o rachunkowości to kierownik jednostki odpowiada za prowadzenie rachunkowości pomimo przekazania tej odpowiedzialności głównemu księgowemu.
Obowiązki głównego księgowego
Główny księgowy ma szeroki zakres obowiązków. Nadzoruje m.in.:
• wszystkie aspekty zarządzania finansami, księgowością, a czasami administracją firmy,
• organizację i koordynację pracy pracowników działu księgowości oraz sprawuje pieczę nad rozwojem tego działu,
• procedury księgowe oraz prace nad sporządzaniem sprawozdań finansowych, podatkowych itp.,
• stan dokumentacji księgowej oraz jej przechowywanie i archiwizację,
• rozwój systemu finansowego firmy oraz kontroluje jej kondycję finansową.
Główny księgowy doradza kierownikowi jednostki, a czasami samodzielne podejmuje decyzje o istotnym znaczeniu dla firmy. Współpracuje także z bankami, odbiorcami oraz dostawcami.
Wymagania i predyspozycje zawodowe
Kandydat na głównego księgowego powinien posiadać wykształcenie o profilu rachunkowość lub finanse. Dodatkowym atutem są ukończone studia podyplomowe, uzyskane licencje i uprawnienia branżowe. Często wymagana jest także znajomość MSR.
Tabela. Przykładowe obowiązki i uprawnienia głównego księgowego w jednostce innej niż jednostka sektora finansów publicznych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Ze względu na szeroką skalę odpowiedzialności praca głównego księgowego wiąże się z dużym stresem, dlatego od osoby pełniącej tę funkcję wymaga się odporności na stres i umiejętności radzenia sobie z nim. Główny księgowy powinien posiadać cechy przywódcze, umiejętności analityczne i planistyczne, umiejętność realnej oceny sytuacji oraz takie cechy osobowości, jak: samodzielność, odpowiedzialność i rzetelność w wykonywaniu swoich obowiązków.
Wynagrodzenie głównego księgowego zależy od branży oraz regionu, w jakim pracuje. Jako ekwiwalent wynagrodzenia główny księgowy może otrzymać zwrot kosztów szkolenia, studiów podyplomowych lub podróży służbowych i konferencji.
• art. 4 ust. 5, art. 76a-76c ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 171, poz. 1056
• art. 45 ust. 1-2 ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych - j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 249, poz. 2104; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 180, poz. 1112
Joanna Gawrońska
biegły rewident