W przypadku ewidencji płatności dokonywanych za pomocą karty płatniczej konieczne jest uwzględnienie, że jednostka nie dysponuje jeszcze bankowym dowodem dokonania zapłaty, a jedynie potwierdzeniem dokonania płatności.
Karta płatnicza posiada pasek magnetyczny lub chip, zawierające zakodowane informacje o posiadaczu karty oraz o karcie, pozwala ona na dokonywanie płatności w punktach handlowo-usługowych, pobieranie gotówki z bankomatów i dokonywanie płatności za pomocą Internetu oraz telefonu. Może być z powodzeniem stosowana także w organizacjach non-profit.
Karty płatnicze mogą występować w trzech formach:
• kart debetowych,
• kart kredytowych,
• kart typu charge.
Bez wątpienia posiadanie któregokolwiek z rodzajów kart podnosi status posiadacza, może też znacznie ułatwić działalność, szczególnie w zakresie dokonywania płatności.
Charakterystyka kart płatniczych
Karty debetowe wydawane są do posiadanego w banku rachunku bieżącego, a płatności dokonywane tymi kartami posiadają limit do wysokości środków znajdujących się na tym rachunku lub ewentualnie do wysokości przyznanego limitu debetowego w rachunku bieżącym.
Karty kredytowe działają na zasadzie udzielenia przez bank kredytu. Płatności dokonywane kartami kredytowymi polegają na zaciągnięciu przez ich użytkownika kredytu w banku, którego limit jest z góry z bankiem ustalony, a zależny od wysokości osiąganych dochodów klienta. Zgodnie z umową zawartą z bankiem spłata kredytu powinna nastąpić w ustalonym okresie, po uprzednim otrzymaniu przez użytkownika szczegółowej informacji o płatnościach dokonanych kartą. Ponadto możliwe jest, w przypadającym terminie spłaty, uregulowanie tylko niewielkiej części zadłużenia – zazwyczaj 5 lub 10%, w takim jednak przypadku limit kredytu przypadający na następny okres rozliczeniowy jest pomniejszony o kwotę niespłaconego jeszcze zadłużenia. Umowy kart kredytowych pozwalają na korzystanie z kredytu krótkoterminowego bez konieczności zapłaty odsetek, bowiem banki nie pobierają żadnych opłat w przypadku terminowej spłaty całości zadłużenia; jeśli jednak jednostka wykorzysta możliwość dłuższego korzystania z zaciągniętego kredytu (a więc w ustalonym terminie dokona spłaty tylko minimalnej wymaganej kwoty), wtedy oprocentowanie kredytu udzielonego za pośrednictwem karty kredytowej jest zazwyczaj wyższe niż oprocentowanie tradycyjnych kredytów bankowych. Uzyskanie karty kredytowej nie jest uwarunkowane od posiadania rachunku bieżącego w danym banku, choć szczegółowe wytyczne w tym zakresie ustalają poszczególne banki. Kredyt w rachunku karty kredytowej jest kredytem odnawialnym, gdyż w przypadku jego spłaty jest ponownie udzielany posiadaczowi karty, w całym okresie ważności tej karty.
Karty typu charge, czyli karty obciążeniowe, działają podobnie do kart kredytowych, gdyż dokonywane transakcje są rozliczane w ustalonym okresie rozliczeniowym. Okresem tym jest miesiąc. Różnica jednak polega na tym, iż bank pobiera kwotę konieczną do spłaty całości zadłużenia karty typu charge w ustalonym dniu z rachunku bieżącego użytkownika karty. Po pierwsze, występuje tu więc konieczność posiadania w banku rachunku bieżącego (zazwyczaj), a po drugie, w dniu spłaty karty posiadacz konta musi zapewnić saldo na tym rachunku pozwalające na spłatę całości zadłużenia karty, a przedłużenie terminu jej spłaty nie jest możliwe. W przypadku braku na rachunku środków wystarczających na spłatę zadłużenia bank nalicza odsetki karne.
Poza powyższymi funkcjonują jeszcze karty płatnicze, których powstanie było przejawem rozwoju gospodarki i pojawiania się nowych wymagań otoczenia. Kartą taką jest karta internetowa, inaczej też nazywana wirtualną lub e-kartą. Ideą tej karty jest wykorzystanie jej do płatności za pomocą Internetu lub połączenia telefonicznego. Jednakże istota jej funkcjonowania nie różni się znacznie od karty debetowej (choć kartą debetową transakcji internetowych wykonywać nie można). Aby uniknąć sytuacji, że ktoś za pomocą Internetu skradnie dane i dokona płatności, bank otwiera odrębne konto (lub subkonto), do którego wydaje właśnie kartę internetową, a posiadacz rachunku przelewa na to konto kwotę wymaganą, lub większą, do dokonania płatności internetowej lub telefonicznej. Kartami wirtualnymi można też czasami dokonywać płatności w POS-a (point of sale), czyli punktach handlowo-usługowych, jednakże większość z tych kart nie posiada paska magnetycznego. Szczegółowe zasady emisji i funkcjonowania kart internetowych ustalają poszczególne banki. Podobnie do karty internetowej funkcjonuje karta pre-paid, czyli tzw. karta przedpłacona, której istota również polega na zasileniu dodatkowego rachunku karty określoną kwotą środków; kartę tę można również wykorzystać do pobrania gotówki z bankomatu. Karty typu pre-paid są dobrym rozwiązaniem dla nieletnich członków rodziny, ale również dla pracowników wyjeżdżających w delegacje lub dokonujących innych zakupów, tym bardziej że na kartach tych zazwyczaj nie widnieje imię i nazwisko posiadacza karty. Ewidencja operacji gospodarczych kartami internetowymi i pre-paid przebiega w sposób podobny do kart debetowych. Poza powyższymi zdarza się również, że niektóre banki wydają karty, które umożliwiają wyłącznie wypłatę gotówki z bankomatu, nazywane w związku z tym kartami bankomatowymi.
Ewidencja płatności
W przypadku ewidencji płatności dokonywanych za pomocą karty płatniczej konieczne jest uwzględnienie, że jednostka nie dysponuje jeszcze bankowym dowodem dokonania zapłaty, a jedynie potwierdzeniem dokonania płatności. Powoduje to, że wszelkie płatności należy ujmować jako środki pieniężne w drodze. Ponadto w związku z użytkowaniem karty mogą pojawić się dodatkowe opłaty, takie jak opłata za wydanie, użytkowanie i odnowienie karty, odsetki i prowizje. Ewidencję operacji dokonywanych za pomocą kart płatniczych przedstawiono w przykładach.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Należy jednak zaznaczyć, że jednostka może przyjąć też rozwiązanie, iż operacji nr 1 nie będzie ujmowała w dniu faktycznej zapłaty, lecz dopiero w momencie otrzymania wyciągu bankowego. Takie rozwiązanie jest wygodniejsze, natomiast to zaprezentowane powyżej jest dokładniejszym odzwierciedleniem rzeczywistości.
Płatności dokonywane kartą debetową odwzorowane są na rachunku bieżącym firmy, stąd saldo tego rachunku zostanie wykazane w sprawozdaniu finansowym w pozycji aktywów obrotowych: środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych, a w przypadku ujemnego salda na dzień bilansowy (wykorzystanie kredytu w rachunku bieżącym) saldo tego konta prezentowane jest w pozycji zobowiązań krótkoterminowych: kredyty bankowe.
Podobnie jak w przypadku karty debetowej operację nr 1 można pominąć i ująć jako zmniejszenie zobowiązań dopiero w momencie otrzymania wyciągu z operacji kartą, choć jeśli występuje w międzyczasie dzień bilansowy, to operację tę należy odpowiednio rozliczyć.
Wartość zadłużenia karty kredytowej podlega ujęciu w pasywach bilansu jako kredyty bankowe krótkoterminowe. Do konta kredyty bankowe krótkoterminowe wskazane jest wprowadzenie ewidencji analitycznej i odrębne ujęcie zadłużenia karty kredytowej.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Podobnie jak w przypadku pozostałych kart operację nr 1 można ująć jako zmniejszenie zobowiązań w momencie otrzymania wyciągu z operacji dokonanych kartą. Możliwe jest, że na dzień bilansowy występować będzie zadłużenie karty typu charge (gdy termin spłaty nie przypada na ostatni dzień miesiąca), wtedy wartość tego zadłużenia wykazywana jest w taki sam sposób jak w przypadku karty kredytowej.
Zaleta kart płatniczych jest oczywista – to przede wszystkim brak konieczności posiadania przy sobie gotówki (także poza granicami kraju – chyba że karta ma zasięg wyłącznie lokalny), bezpieczeństwo podróży, wygoda dokonywania rozliczeń, a ponadto w przypadku niektórych kart łatwość w korzystaniu z krótkoterminowego kredytu bankowego. Nie można jednak pominąć faktu, że posiadanie np. karty kredytowej osłabia zdolność kredytową jej posiadacza, tzn. bank, w którym staramy się o kredyt, niejako z góry zakłada, że posiadając kartę kredytową jesteśmy zadłużeni, choćbyśmy faktycznie nie korzystali z kredytu.
Na zakończenie należy zaznaczyć, że niektóre z powyżej przedstawionych charakterystyk kart mogą nieznacznie różnić się w poszczególnych bankach, gdyż w każdym banku funkcjonują szczegółowe regulaminy wydawania i funkcjonowania kart płatniczych.
Reasumując: Posiadanie karty płatniczej znacznie ułatwia działalność, ale też stanowi obciążenie dla jej posiadacza w przypadku ubiegania się o kredyt.
Jako że w przypadku ewidencji płatności dokonywanych za pomocą karty płatniczej jednostka nie dysponuje jeszcze bankowym dowodem zapłaty, a jedynie potwierdzeniem dokonania płatności, to wszelkie płatności należy ujmować jako środki pieniężne w drodze.
Podstawa prawna
• ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości – Dz.U. z 2002 r. Nr 76 poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2252
Aleksandra Szewieczek