Do grupy inwestycji mogą być zaliczane nie tylko aktywa finansowe w postaci np. akcji, obligacji i innych instrumentów finansowych, ale również nieruchomości, prawo wieczystego użytkowania gruntów, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także wartości niematerialne i prawne.
Stanowią one inwestycje niefinansowe, których zasady ujmowania w księgach rachunkowych i wyceny zostały szczegółowo określone w MSR nr 40 - „Nieruchomości inwestycyjne”.
W rozumieniu ustawy o rachunkowości do inwestycji w nieruchomości kwalifikuje się tylko nieruchomości nabyte. Definicja ustawy nie obejmuje nieruchomości wybudowanych we własnym zakresie, dlatego te nieruchomości możemy klasyfikować do inwestycji tylko na podstawie MSR nr 40 - „Nieruchomości inwestycyjne”, zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowości.
Tabela. Inwestycje niefinansowe
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
UWAGA!
Do nieruchomości inwestycyjnych nie zalicza się:
• nieruchomości wykorzystywanych przy produkcji, dostawach towarów, świadczeniu usług lub czynnościach administracyjnych,
• nieruchomości przeznaczonych na sprzedaż w ramach zwykłej działalności jednostki.
Co należy rozumieć przez nieruchomość zajmowaną przez właściciela
MSR nr 40 zdecydowanie określa różnice między nieruchomością inwestycyjną a nieruchomością wykorzystywaną na potrzeby własne. Nieruchomość zajmowana przez właściciela to nieruchomość, którą właściciel lub leasingobiorca w leasingu finansowym utrzymuje w posiadaniu ze względu na jej wykorzystywanie przy produkcji, dostawach towarów, świadczeniu usług lub czynnościach administracyjnych.
Kosztem wytworzenia nieruchomości zbudowanej przez jednostkę jest jej koszt ustalony na dzień zakończenia budowy i przystosowania do użytkowania. Do tego momentu nieruchomość wyceniana jest - zgodnie z MSR nr 16 - „Rzeczowe aktywa trwałe” - jak środki trwałe w budowie. Z dniem zakończenia budowy nieruchomość staje się nieruchomością inwestycyjną.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Przykład 1
Jednostka produkcyjno-handlowa wybudowała budynek z zamiarem przeznaczenia go na biurowiec. Jednak w związku z trudną sytuacją spółki zdecydowano przeznaczyć go na wynajem. Koszty budowy wyniosły 500 000 zł.
Nakłady ponoszone na budowę budynku ujmuje się na koncie „Środki trwałe w budowie”. W momencie oddania go do używania - zgodnie z ustawą o rachunkowości - nie można przenieść jego wartości na konto „Inwestycje długoterminowe”, ponieważ definicja środków trwałych w budowie nie obejmuje nakładów ponoszonych na inwestycje w nieruchomości. Ponadto ustawa w kwestii wyceny początkowej inwestycji odwołuje się jedynie do ceny zakupu lub nabycia, a nie do pojęcia kosztu wytworzenia. Dlatego ewidencja powinna być następująca:
1. Oddanie do użytku wybudowanego we własnym zakresie budynku:
Wn „Środki trwałe” 500 000
Ma „Środki trwałe w budowie” 500 000
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W myśl MSR nr 40 budynek ten spełnia wymogi klasyfikacji do inwestycji długoterminowych.
Oddanie do użytku wybudowanego we własnym zakresie budynku:
Wn „Inwestycje długoterminowe” 500 000
- w analityce „Nieruchomości inwestycyjne”
Ma „Środki trwałe w budowie” 500 000
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jak przenieść nieruchomość inwestycyjną ze środków trwałych do inwestycji
Ustawa o rachunkowości przewiduje możliwość przekwalifikowania inwestycji długoterminowych do krótkoterminowych, ale nie przewiduje przekwalifikowania aktywów ze środków trwałych do inwestycji.
Jeżeli zmieni się sposób wykorzystywania danej nieruchomości, MSR nr 40 przewiduje możliwość jej przeniesienia z kategorii środków trwałych do innej, m.in. do inwestycji.
MSR nr 40 wymienia wszystkie możliwe zmiany użytkowania nieruchomości:
1. W przypadku gdy jednostka rozpoczyna użytkowanie nieruchomości inwestycyjnej na potrzeby własne, należy ją przenieść z nieruchomości inwestycyjnych do nieruchomości zajmowanej przez właściciela.
2. W przypadku gdy jednostka przeznacza nieruchomość na sprzedaż, należy ją przenieść z nieruchomości inwestycyjnych do zapasów.
3. W przypadku gdy jednostka zakończy użytkowanie nieruchomości na potrzeby własne, należy ją przenieść do nieruchomości inwestycyjnych.
4. W przypadku gdy jednostka oddaje nieruchomości stronie trzeciej w leasing operacyjny, należy ją przenieść z zapasów do nieruchomości inwestycyjnych.
5. W przypadku gdy jednostka zakończyła budowę i dostosowywanie nieruchomości do użytkowania, należy ją przenieść ze środków trwałych w budowie do nieruchomości inwestycyjnych.
Zgodnie z MSR nr 40 nieruchomość inwestycyjną w księgach rachunkowych wykazuje się w wartości godziwej, a nadwyżkę wartości godziwej ponad wartość księgową na dzień przekwalifikowania ujmuje się w kapitale z aktualizacji wyceny.
Przykład 2
Jednostka wykorzystywała budynek do prowadzenia działalności handlowej, po zmianach w zakresie działalności od września 2006 r. zaprzestano korzystania z tego budynku. Budynek znajduje się w centrum, więc jednostka nie zamierza go sprzedać, licząc na wzrost jego wartości. Wartość początkowa środka trwałego wynosi 400 000 zł, dotychczasowe umorzenie - 20 000 zł. Wartość godziwa budynku we wrześniu 2006 r. wynosiła 395 000 zł.
Według ustawy o rachunkowości budynek pozostaje w kategorii środków trwałych, gdyż ustawa nie przewiduje przekwalifikowania go do inwestycji.
Zgodnie z przepisami MSR nr 40 jednostka przekwalifikuje nieruchomość jednocześnie dokonując jej przeszacowania.
Ewidencja księgowa
1. Wyksięgowanie nieruchomości ze środków trwałych
Wn „Umorzenie” 20 000
Ma „Środki trwałe” 20 000
2. Ewidencja budynku na koncie „Inwestycje długoterminowe”
Wn „Inwestycje długoterminowe” 395 000
- analityce „Nieruchomość inwestycyjna”
Ma Środki trwałe” 380 000
Ma „Kapitał z aktualizacji wyceny” 15 000
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
• § 7-150, § 57 MSR nr 40 - „Nieruchomości inwestycyjne”
dr Anna Bagieńska
adiunkt w Katedrze Finansów i Rachunkowości Politechniki Białostockiej