Celem nowelizacji jest dostosowanie systemu prawnego do wyroku Trybunału Konstytucyjnego (dalej „TK”) z dnia 21 września 2009 r. (sygn. akt P 46/08), który orzekł o niezgodności z konstytucyjną zasadą równości art. 49b ust. 2 ustawy Prawo budowlane. Przepis ten uzależniał możliwość zalegalizowania samowoli budowlanej od posiadania przez właściciela samowoli (inwestora) ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu już w dniu wszczęcia postępowania, w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. TK uznał, że taki termin jest zbyt restrykcyjny, uznając tym samym, że nie znajduje on uzasadnienia w celu postępowania legalizacyjnego.
Nowelizacja przewiduje, że właściciel samowoli budowlanej, która spełnia wymogi określone w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a w szczególności jest zgodna z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a gdy takiego planu nie ma, z ostateczną decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu oraz gdy nie zostały naruszone m.in. przepisy techniczno-budowlane, będzie musiał przedstawić właściwemu organowi - inspektorowi nadzoru budowlanego - dokumenty, projekt zagospodarowania działki lub terenu, a także zaświadczenie wójta (burmistrza albo prezydenta miasta) o zgodności budowy z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, gdy nie ma obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego.
Termin przedłożenia ww. dokumentów wynosi 30 dni od wydania decyzji nakazującej rozbiórkę obiektu budowlanego, wybudowanego bez wymaganego zgłoszenia bądź pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ. Należy zaznaczyć, że jeśli budowa jeszcze nie została zakończona, to organ wyda postanowienie wstrzymujące prowadzenie robót budowlanych.
Podkreślić także należy, że nowelizacja nie zwalnia właścicieli samowoli budowlanych z pozostałych obowiązków, które na nich ciążą, a których wypełnienie jest konieczne przy dokonywaniu legalizacji.
Podsumowując, należy stwierdzić, że nowelizacja przynosi ułatwienie dla właścicieli samowoli budowlanych, którzy chcieliby je zalegalizować. Obecnie inwestorzy na obszarze, dla którego nie został ustanowiony plan zagospodarowania przestrzennego, nie mają obowiązku posiadania decyzji o warunkach zabudowy ostatecznej już w dniu wszczęcia postępowania rozbiórkowego. Należy przy tym zaznaczyć, że pozostałe elementy procedury legalizacyjnej, a zwłaszcza konieczność przedstawienia decyzji o warunkach zabudowy i zaświadczenia o zgodności samowoli budowlanej z jej postanowieniami, nie ulegają zmianie.
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna