Warto przy tym dodać, co podkreślił SN, że termin do zaskarżenia przewidziany w art. 534 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, dalej „k.c.”) biegnie od dnia uprawomocnienia się postanowienia działowego (sygn. akt III CZP 41/10).
Uchwała SN była odpowiedzią na zagadnienie prawne, które powstało w następującym stanie faktycznym: pani T. (dalej „Wnioskodawczyni”) oraz jej zmarły mąż byli dłużnikami jednego z banków w upadłości. Po śmierci męża Wnioskodawczyni wystąpiła do sądu o podział majątku, a także dokonanie działu spadku i zniesienie współwłasności przez przyznanie uczestnikom postępowania, niebędącym dłużnikami banku, całego majątku podlegającego podziałowi bez spłaty dla Wnioskodawczyni. Uczestnicy postępowania o podział - troje dzieci dłużników - uznali żądanie wniosku, a sąd postanowieniem go uwzględnił.
Postanowienie to uprawomocniło się w I instancji. Wierzyciele, także bank, nie brali udziału w postępowaniu działowym. Dopiero, po uprawomocnieniu się postanowienia działowego wpłynął wniosek o wszczęcie egzekucji z majątku Wnioskodawczyni. W trakcie postępowania egzekucyjnego, syndyk banku wystąpił przeciwko uczestnikom postępowania o uznanie za bezskuteczny wniosku w postępowaniu działowym. Sąd okręgowy oddalił jego powództwo ze względu na upływ terminu do wystąpienia z powództwem pauliańskim, oraz ze względu na niemożność zaskarżenia tego typu czynności skargą pauliańską. Rozpatrując apelację, sąd apelacyjny dostrzegł, że można przedstawić argumenty na rzecz stanowiska o możliwości zaskarżenia powództwem pauliańskim czynności procesowych, których celem jest pokrzywdzenie wierzycieli.
SN zauważył, że potrzeba udzielania wierzycielom ochrony pauliańskiej zachodzi także w takich sytuacjach, w których do uszczuplenia majątku dłużnika dochodzi przy wykorzystaniu innych niż „czynność prawna” środków prawnych, wywołujących zbliżone skutki. Sam sposób podziału majątku wspólnego oraz postawa innych współwłaścicieli - uczestników postępowania sądowego stanowić mogą w ocenie SN ewidentny przykład takich sytuacji.
Aktualność skargi pauliańskiej można, zdaniem SN, rozważać wtedy, gdy uszczuplenie majątku dłużnika w toku postępowania działowego pojawia się po nastąpieniu pewnej typowej sekwencji zdarzeń: złożenie wniosku o podział, zaaprobowanie tego wniosku przez uczestników postępowania oraz konstytutywne orzeczenie sądu odpowiadające merytorycznie treści zgodnego wniosku współwłaścicieli.
SN podkreślił ponadto, że w przedmiotowym przypadku rozpoczęcie biegu terminu do wystąpienia ze skargą pauliańską, przewidzianego w art. 534 k.c. należy łączyć z uprawomocnieniem się postanowienia działowego.
Podsumowując, należy stwierdzić, że wierzyciel może na podstawie art. 527 § 1 k.c. zaskarżyć czynność procesową zawierającą zgodny wniosek dłużnika i pozostałych uczestników postępowania o podział majątku wspólnego, o dział spadku i zniesienie współwłasności, jeżeli w wyniku uwzględnienia tego wniosku przedmioty majątkowe objęte podziałem zostały nabyte przez uczestników postępowania niebędących dłużnikami.
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna