Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 80, poz. 432)
Wielu z nas zadaje sobie jednak pytanie, czy uchwalenie nowej ustawy było konieczne? Otóż, już projekt tej ustawy spotkał się z krytyczną opinią m.in. niektórych polityków oraz kręgów prawnych. Można spotkać się z opiniami stwierdzającymi, że w zasadzie nie było potrzeby uchwalania nowej ustawy, gdyż wiele kwestii przez nią unormowanych jest lub będzie w niedalekiej przyszłości regulowane na poziomie rozporządzeń unijnych, a same postanowienia nowej ustawy są niejasne. Dodatkowo, od czasu wejścia w życie starej ustawy minęło już ponad 40 lat, i na jej podstawie powstała bogata praktyka orzecznicza, która wyjaśniła różne kwestie sporne.
Przybliżmy zatem przepisy nowej ustawy. Na wstępie warto wskazać, że prawo prywatne międzynarodowe jest zbiorem norm kolizyjnych, które rozstrzygają, jaki system prawny - polski czy państwa obcego - należy zastosować w przypadku transgranicznego obrotu prawnego, np. gdy Polak żeni się z cudzoziemką, albo gdy kupujemy coś przez internet, a sprzedawca jest za granicą.
W swym zakresie nowa ustawa określa prawo właściwe dla stosunków osobistych i majątkowych, w tym prawa handlowego oraz rodzinnego. Reguluje kwestie związane z odszukaniem, ustaleniem treści i stosowaniem prawa właściwego. Nowa ustawa ma zastosowanie w stosunku do osób fizycznych i prawnych, a także jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, będących uczestnikami międzynarodowego obrotu prawnego.
W porównaniu do starej ustawy, zawiera ona szerszą regulację, uzupełniając ją m.in. o postanowienia dotyczące prawa właściwego w zakresie ubezwłasnowolnienia, dóbr osobistych zarówno osoby fizycznej, jaki i osoby prawnej, pełnomocnictwa, czy stosunków pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą.
Nowością jest również regulacja praw własności intelektualnej. W zakresie powstania, treści i ustania prawa własności intelektualnej posłużono się kryterium, zgodnie z którym prawo właściwe ustala się w oparciu o miejsce korzystania z tego prawa. Natomiast do ochrony praw własności intelektualnej przewidziano właściwość prawa, na podstawie którego dochodzi się ochrony. Kolejnym nowym uregulowaniem jest unormowanie w przepisach o adopcji (przysposobieniu) właściwości prawa w sytuacji, gdy przysposobienia wspólnego dokonują małżonkowie niemający obywatelstwa tego samego państwa.
Podsumowując, wchodząca w życie nowa ustawa ma zastąpić obowiązującą od 1965 r. starą ustawę. Jest ona rezultatem wieloletnich prac i przedmiotem licznej krytyki, a jej głównym zamierzeniem było dostosowanie krajowych regulacji prawnych do prawa unijnego. Czy jednak wychodzi ona naprzeciw wszystkim oczekiwaniom, jakie pojawiły się od czasu uchwalenia starej ustawy? Wiele osób twierdzi, że jej uchwalenie nie było konieczne, a postanowienia są zbyt skomplikowane. Faktem jest jednak, że w większym stopniu odpowiada potrzebom współczesnego obrotu międzynarodowego i wprowadza wiele nowych, istotnych uregulowań. Na efekty jej praktycznego stosowania trzeba jednak jeszcze poczekać.
Patrycja Dzięgielewska
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna