Przedmiotem nowej ustawy jest określenie zasad wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej, uzyskiwania prawa wykonywania tych zawodów oraz zasad kształcenia zawodowego i podyplomowego pielęgniarek i położnych.
Choć większość przepisów nowej ustawy ma znaczenie przede wszystkim dla grupy zawodowej pielęgniarek i położnych, to jednak niektóre z rozwiązań w niej zawartych zasługują na uwagę także z punktu widzenia przedsiębiorców prowadzących działalność leczniczą.
Warto zwrócić uwagę, że w nowej ustawie wyraźnie przewidziano możliwość wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej na podstawie umowy cywilnoprawnej, np. umowy zlecenia (o świadczenie usług). Jest to istotne, biorąc pod uwagę pojawiające się ostatnio protesty części środowiska pielęgniarskiego przeciwko możliwości zatrudniania pielęgniarek na podstawie tzw. kontraktów.
Powyższa możliwość jest niewątpliwie ważna z punktu widzenia podmiotów leczniczych. Umów takich nie dotyczą bowiem liczne restrykcyjne przepisy mające zastosowanie do umów o pracę, np. przepisy o czasie pracy zawarte w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2011 r. Nr 112, poz. 654 ze zm.).
W tym kontekście warto zauważyć, że prawdopodobnie również z uwagi na wyżej wspomniane protesty środowisk pielęgniarek, w nowej ustawie zastrzeżono, że pracodawca nie może podejmować działań dyskryminujących ze względu na formę wykonywania zawodu przez pielęgniarkę lub położną. Ponadto nowa ustawa przewiduje, że odmowa zmiany formy wykonywania zawodu z umowy o pracę na tzw. kontrakt nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy lub jego rozwiązanie bez wypowiedzenia. Należy jednak zwrócić uwagę, że nawet gdyby powyższe szczególne uregulowania nie zostały wyraźnie przewidziane w nowej ustawie, podobne gwarancje można byłoby wyprowadzić z dotychczas obowiązujących przepisów prawa pracy.
Z punktu widzenia podmiotu leczniczego zatrudniającego pielęgniarki, na uwagę zasługują także przepisy nowej ustawy dotyczące kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych. Pielęgniarka i położna mają bowiem obowiązek stałego aktualizowania swojej wiedzy i umiejętności zawodowych oraz prawo do doskonalenia zawodowego w różnych rodzajach kształcenia podyplomowego. Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę odbywają kształcenie podyplomowe na swój wniosek, na podstawie wydanego przez pracodawcę skierowania. Istnieje także możliwość odbycia kształcenia podyplomowego bez takiego skierowania. Istotne jest przy tym, że w przypadku skierowania przez pracodawcę pielęgniarki lub położnej do odbycia kształcenia podyplomowego, osobom tym przysługują specjalne uprawnienia w zakresie zwolnienia od pracy i urlopu. W przypadku natomiast odbywania kształcenia bez skierowania pielęgniarce lub położonej może (lecz nie musi) zostać udzielony specjalny, bezpłatny urlop, uzgadniany między pracodawcą a pracownikiem.
Pomimo że nowa ustawa mówi o „prawie do doskonalenia zawodowego” należy przyjąć, że pracodawca, który otrzyma od pielęgniarki lub położnej wniosek o skierowanie na kształcenie podyplomowe, nie jest zobligowany do uwzględnienia takiego wniosku. Nie oznacza to jednak, że decyzja pracodawcy może być zupełnie dowolna. Warto bowiem zwrócić uwagę, że zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z ustawy z dnia 26 czerwca 1976 r. kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm., dalej „kodeks pracy”), pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. W szczególności, decyzje pracodawcy w powyższym zakresie, nie mogą skutkować nierównym traktowaniem pracowników, gdyż może to prowadzić do wystąpienia przez dyskryminowanego pracownika z roszczeniem o odszkodowanie w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
Podsumowując, niektóre z rozwiązań przewidzianych w nowej ustawie, mają znaczenie nie tylko dla pielęgniarek i położnych jako grupy zawodowej, lecz są istotne również dla podmiotów leczniczych zatrudniających osoby wykonujące te zawody. Omówione wyżej uregulowania, dotyczące gwarancji dla pielęgniarek i położnych zatrudnianych w ramach stosunku pracy, zostały skonstruowane w sposób, który nie ogranicza nadmiernie swobody działania przedsiębiorców prowadzących działalność leczniczą. Z tego punktu widzenia, powyższe nowe unormowania zasługują na aprobatę.
Krzysztof Niepytalski
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna