Świadcząc usługi nieodpłatnej pomocy prawnej prawnicy muszą odprowadzać VAT. Ponieważ stawka tego podatku wynosi 22 proc., płacą za to ich niezamożni klienci.
Adwokaci, radcowie prawni, notariusze i inni prawnicy muszą dziś płacić zarówno podatek dochodowy, jak i podatek od towarów i usług. Jak przyznają, jest kilka spraw dotyczących opodatkowania, które powinny być zmienione. Dotyczy to głównie nieodpłatnej pomocy prawnej.
Nieodpłatna za pieniądze
O nielogicznych uregulowaniach i konieczności ich zmian od dłuższego czasu informuje Naczelna Rada Adwokacka. Chodzi o sytuację, kiedy do prawnika przychodzi niezamożna osoba, która prosi o poradę, ale nie posiada środków, aby za nią zapłacić.
– Dość często zdarzają się sytuacje, kiedy do adwokatów przychodzą ludzie, których nie stać na zapłacenie za poradę, a potrzebują pomocy prawnej np. w rodzinnej sprawie dotyczącej opieki nad dzieckiem lub innej, która w istotny sposób ich dotyczy. W takim przypadku adwokat, który udziela bezpłatnej pomocy, musi zapłacić VAT – powiedział Gazecie Prawnej Wojciech Hermeliński, wiceprezes Naczelnej Rady Adwokackiej.
– To jest absurdalne – przyznał.
Podobnie uważa Jerzy Bielawny, doradca podatkowy z Instytutu Studiów Podatkowych.
– Z tym był i jest problem. Jeśli usługa z definicji jest nieodpłatna, to nie powinna podlegać opodatkowaniuVAT. Wyjątek stanowi jednak sytuacja, kiedy usługa jest świadczona bez pobrania należności. Niestety, granica między tymi dwoma pojęciami nie jest precyzyjna – przyznał Jerzy Bielawny. Dodał, że problem pojawia się nie tylko w przypadku VAT, ale również w podatku dochodowym. Tam, gdzie mamy źródło memoriałowego przychodu, jak w przypadku działalności gospodarczej, problem polega na tym, że świadczenie o charakterze nieodpłatnym staje się przychodem. Jest to rzecz kompletnie absurdalna.
Konieczne zmiany
Środowisko prawnicze domaga się więc zmian przepisów podatkowych. Jak przyznaje ekspert Instytutu Studiów Podatkowych, problem generalnie dotyczy świadczeń nieodpłatnych.
– Ważne jest, jakie jest źródło takiego świadczenia. Jeżeli polega ono na świadczeniu pomocy prawnej charytatywnie, to nie powinno być ono objęte żadnymi sankcjami podatkowymi. Natomiast w przypadku gdy świadczenie ma służyć innym relacjom gospodarczym, czy prawnym między stronami bądź osobami trzecimi, to powinno być traktowane przez przepisy podatkowe rygorystycznie – przyznał Jerzy Bielawny. Oznacza to, że nieopodatkowane powinno być nieodpłatne świadczenie prawnika reprezentującego np. wdowę, która dochodzi praw pracowniczych po zmarłym mężu, ponieważ zakład pracy nie wypłacił wynagrodzenia, a w dodatku znajduje się ona w trudnej sytuacji materialnej. Natomiast wtedy gdy istnieje jakiś interes komercyjny między prawnikiem a osobą, którą reprezentuje w sporze sądowym, świadczenie takie powinno być opodatkowane.
Zmian w przepisach od dawna domaga się nie tylko Naczelna Rada Adwokacka, ale również inne organizacje zainteresowane świadczeniem bezpłatnych usług prawnych. Zdaniem Grzegorza Maja ze Stowarzyszenia Fair Play, wydanie interpretacji czy stanowiska nie wystarczy.
– Potrzebny jest jasny i jednoznaczny przepis w tej sprawie – powiedział Gazecie Prawnej Grzegorz Maj. Zwrócił uwagę, że uregulowania dotyczące opodatkowania nieodpłatnych usług powinny znaleźć się w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej, nad którą pracują już posłowie.
Ustawa, która ma na celu pomoc prawną dla obywateli, bez względu na ich stan posiadania, powinna wprowadzić też zmiany w przepisach podatkowych.
– Dziś potrzebne jest jednoznaczne uregulowanie opodatkowania nieodpłatnych usług prawnych. W ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej powinien się zatem znaleźć przepis wprowadzający stosowne zmiany w przepisach podatkowych. Myślę, że to rozwiązałoby sprawę – powiedział Grzegorz Maj.
Za wysoki VAT
To jednak nie koniec problemów podatkowych prawników. Jak przyznał Wojciech Hermeliński, prawnicy chcieliby obniżenia stawki VAT na ich usługi. Dziś wynosi ona 22 proc.
– Uważamy, że stawka jest zbyt wysoka, co odbija się na mniej zamożnych klientach, którzy chcieliby skorzystać np. z pomocy prawnej. VAT obciąża w szczególności osoby, które przychodzą do adwokatów w sprawach cywilnych czy rodzinnych – stwierdził wiceprezes Naczelnej Rady Adwokackiej. Dodał, że w Unii Europejskiej są kraje, gdzie w ogóle nie ma VAT od usług prawniczych, np. w Belgii. W wielu krajach stawki są niższe.
Pomoc z urzędu
Kolejne problemy z opodatkowaniem dotyczą m.in. maksymalnych kosztów zastępstwa procesowego. Jeśli w umowie z klientem radca prawny ustali koszty zastępstwa procesowego w wysokości większej niż może przyznać sąd, to jeśli klient nie jest płatnikiem VAT, będzie musiał ponieść dodatkowo koszt podatku. Co więcej, nie będzie mógł go odliczyć, a zatem narusza to podstawową zasadę VAT, czyli zasadę neutralności podatku. Problemu takiego nie mają natomiast klienci będący płatnikami VAT.
Z podatkiem od towarów i usług wiązała się jeszcze jedna sprawa.
– Mieliśmy problem, gdy wprowadzono VAT od spraw prowadzonych z urzędu. Sądy zasądzając honorarium dla adwokata za prowadzenie sprawy z urzędu, ustalały honoraria bez VAT, a więc adwokat musiał odprowadzić podatek od sumy wynagrodzenia, które było stosunkowo niskie. Kwota netto, którą w rezultacie otrzymywał adwokat, była nieproporcjonalna do nakładu pracy – powiedział Wojciech Hermeliński. Jak dodał, w tej chwili sytuacja jest już lepsza, ponieważ adwokaci mogą wystawiać faktury VAT.
JAKIE PODATKI PŁACĄ ADWOKACI, RADCY PRAWNI, NOTARIUSZE
VAT
Opodatkowani tym podatkiem są:
• świadczący usługi prawne
• spółki cywilne, jawne i komandytowe
• spółki z udziałem zagranicznym
22 proc. – taką stawką VAT opodatkowane jest świadczenie usług prawnych
Podatki dochodowe
Prawnicy mogą wybrać dwie formy opodatkowania:
• podatek liniowy, ale wyłącznie ci, którzy osiągają dochody tylko z działalności gospodarczej
• na zasadach ogólnych, według skali podatkowej; muszą wybrać ci, którzy poza prowadzeniem działalności gospodarczej są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę lub zlecenia
Stawki:
• podatek liniowy – 19 proc., nie ma ulg i zwolnień
• zasady ogólne – 19, 30 i 40 proc.
Łukasz Zalewski