Instytucja ujawnienia strzeżonej dotąd ściśle tajemnicy skarbowej znalazła się niemal równolegle w ustawie o kontroli skarbowej oraz w Ordynacji podatkowej.
Upubliczniona informacja o przyczynach kontroli wpływa na zachowania podatników, którzy mogą zachować się tak, jak przedstawiany w mediach wzór. Takim wzorem dla wielu był i jest Roman Kluska, którego sprawa zakończona prawomocnymi wyrokami sądowymi, wymagała obiektywnego upublicznienia. Postępowanie kontrolne było już wtedy zakończone i w tym przypadku przeważyły argumenty z przesłanek ważnego interesu publicznego, prawa obywateli do rzetelnej informacji i jawności życia publicznego.
Przepisy konstytucji
Konstytucja w art. 51 stanowi, że nikt nie może być zobowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji zgodnie z art. 78 konstytucji. Powstaje zatem pytanie - czy prawo do zaskarżania przez podatników orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji przez organy kontroli skarbowej pozbawia Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej (GIKS) uprawnienia do uchylenia tajemnicy skarbowej w przypadku niezakończenia sprawy decyzją ostateczną? I czy takie ujawnienie informacji wiąże w jakikolwiek sposób organ drugiej instancji?
Jest zbyt wcześnie, aby odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ nie ma jeszcze ustalonej linii orzeczniczej. Takie ujawnienie nie stanowi jednak samo przez się dodatkowego dowodu w toczącej się sprawie przed organem drugiej instancji. Decyduje tu prawo do informacji o działaniach administracji rządowej oraz do kształtowania wizerunku i wiarygodności organów kontroli skarbowej, a trudno w takich spornych przypadkach oczekiwać prawomocnego rozstrzygnięcia nawet w okresie dwóch, trzech lat. Zatem w przypadkach uznanych przez GIKS za uzasadnione przyznano mu uprawnienie do wyrażania zgody na ujawnianie informacji objętych tajemnicą skarbową.
Ujawnianie informacji
Zgoda na ujawnienie określonych informacji stanowiących tajemnicę skarbową nie będzie mogła dotyczyć informacji stanowiących tajemnicę inną niż skarbowa i objętych ochroną na podstawie odrębnych ustaw. Wyrażenie zgody będzie następowało w formie pisemnej, na uzasadniony wniosek dyrektora UKS lub dyrektora departamentu w MF, którzy będą dokonywać ujawnienia informacji stanowiących tajemnicę skarbową. Wyrażając zgodę na ujawnienie tych informacji, GIKS każdorazowo wskazywać będzie sposób udostępniania i wykorzystania ujawnianych informacji.
Miało to miejsce poza przypadkiem Romana Kluski także w drugim zastosowanym ujawnieniu sprawy - piekarza z Legnicy Waldemara Gronowskiego (GP z 20 grudnia 2006 r. pt. Fiskus ujawnia dane podatników). Przyczyną bezpośrednią tego ujawnienia było to, że stwierdzono, zdaniem MF, dezinformowanie opinii informacjami niemającymi związku ze stanem faktycznym.
Korzystanie w pełni przez podatników z art. 54. konstytucji - każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji - spowodowało po stronie organów kontroli skarbowej i organów podatkowych powstanie nowych obowiązków w dziedzinie informacji.
Ordynacja podatkowa
Analogiczną zmianę wprowadzono w art. 299b Ordynacji podatkowej, która weszła w życie 1 stycznia 2007 r., z tą różnicą, że wśród wnioskodawców o ujawnienie tajemnicy skarbowej nie wymieniono dyrektora departamentu w MF, a zgodę na ujawnienie wyraża tym razem sam minister finansów. Utrzymano przy tym zasadę (zgodnie z art. 293 Ordynacji podatkowej), że indywidualne dane zawarte w deklaracjach i innych dokumentach składanych przez podatników są objęte tajemnicą skarbową, i zasadę, że postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron tego postępowania (art. 129 Ordynacji podatkowej). Prawo dostępu do informacji objętych tajemnicą skarbową mają nadal wyłącznie podmioty i organy wymienione w art. 297-299 Ordynacji podatkowej, a przepis art. 293 Ordynacji podatkowej o zawartości danych objętych tajemnicą skarbową także nie uległ zmianie.
Zmiana ustawy o kontroli skarbowej i Ordynacji podatkowej może poprawić przejrzystość działania i jakość pracy kontroli skarbowej i organów podatkowych i mieć wpływ na rzetelność informacji dziennikarskiej.
JANUSZ KOBESZKO
doradca podatkowy współpracujący z Kancelarią Prawną Grynhoff, Woźny i Wspólnicy