Wielu podatników VAT ma problemy z rozliczaniem otrzymywanych od kontrahentów zaliczek. Warto więc przypomnieć, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Tę generalną zasadę sformułowano w art. 19 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.; dalej nazywana ustawą o VAT).
Inaczej natomiast został uregulowany w przepisach moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku otrzymania zaliczki. Otóż według art. 19 ust. 11 ustawy o VAT, jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności (w szczególności przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę), to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części.
Unijne transakcje
W ustawie o VAT zawarte są również regulacje dotyczące wewnątrzwspólnotowej dostawy.
Otóż zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy, w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów obowiązek podatkowy powstaje 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towarów. W przypadku gdy przed upływem terminu, o którym mowa we wspomnianym art. 20 ust. 1, podatnik wystawił fakturę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury. Wynika to z art. 20 ust. 2 ustawy o VAT.
Jeżeli jednak przed dokonaniem wewnątrzwspólnotowej dostawy otrzymano całość lub część ceny, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury potwierdzającej otrzymanie całości lub części ceny. Tak stanowią przepisy zawarte w art. 20 ust. 3 ustawy o VAT.
Wyrok Trybunału
Na temat powstania obowiązku podatkowego w przypadku otrzymania zaliczki wypowiedział się Europejski Trybunał Sprawiedliwości (wyrok z 21 lutego 2006 r. w tzw. sprawie BUPA). Trybunał precyzyjnie określił w nim warunki, jakie muszą zostać spełnione, aby obowiązek podatkowy mógł powstać jeszcze przed wykonaniem dostawy towarów lub świadczenia usług. Mając na uwadze ten wyrok, należy pamiętać o istotnych kwestiach. Zaliczka wpłacona przed wykonaniem usługi lub dostarczeniem towaru musi pozostawać w ścisłym związku z następującymi po niej czynnościami opodatkowanymi. Ważne jest, aby w momencie uiszczania zaliczki znane były wszelkie właściwe informacje dotyczące przyszłej dostawy lub świadczenia. W momencie dokonywania płatności, towary i usługi z nią związane powinny być już ściśle sprecyzowane. Inaczej prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury zaliczkowej może zostać zakwestionowane.
Krzysztof Tomaszewski