Ustawa o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz.U. z 2006 r. nr 104, poz. 708 z późn. zm.; dalej ustawa o CBA), przyznała szerokie uprawnienia dochodzeniowo-śledcze temu organowi, m.in. w ramach postępowania karnego skarbowego. W ukształtowanej dotychczas strukturze tzw. finansowych i niefinansowych organów postępowania przygotowawczego ustawodawca wprowadził pojęcie organu nadrzędnego nad organem prowadzącym takie postępowanie. Zgodnie z art. 53 par. 39a kodeksu karnego skarbowego (dalej k.k.s.), organem nadrzędnym nad niefinansowymi organami postępowania, takimi jak straż graniczna, Policja i Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest prokurator. Natomiast organem nadrzędnym nad Żandarmerią Wojskową jest prokurator wojskowy. W związku z wejściem w życie ustawy o CBA dodano w kodeksie karnym skarbowym dodatkowy, niefinansowy organ postępowania przygotowawczego, jakim jest Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA).
O ile jednak przepisy kodeksu karnego skarbowego określają organy nadrzędne, o tyle milczą w odniesieniu do organu nadrzędnego nad CBA. W praktyce oznacza to co najmniej kilka wątpliwości, związanych z pozycją CBA w postępowaniu karnym skarbowym.
Ochrona podejrzanego
Ukształtowanie organu nadrzędnego prowadzić ma do ochrony podejrzanego, w stosunku do którego podjęte zostały czynności przez organ przygotowawczy. Środkiem ochrony jest zażalenie do organu nadrzędnego. W przypadku jego braku ustawa nie przewiduje generalnej właściwości prokuratora, jako organu nadrzędnego. Prokurator jest organem nadrzędnym tylko w przypadkach wskazanych w ustawie. Brak jest zatem podstaw, aby rozszerzać jego uprawnienia również do nadzoru nad czynnościami podejmowanymi przez CBA.
Natomiast w świetle art. 5 ust. 2 ustawy o CBA odpowiedzialność za działania CBA ponosi szef, który jest centralnym organem administracji rządowej i jest nadzorowany przez prezesa Rady Ministrów. Nie jest to jednak podległość funkcjonalna, która uprawniałaby osobę podejrzaną do wnoszenia środków ochrony prawnej bezpośrednio do prezesa Rady Ministrów.
Kontynuując wątek ochrony prawnej podejrzanego, wskazać należy na unormowanie art. 153 par. 1 k.k.s., zgodnie z którym postępowanie przygotowawcze w sprawie o przestępstwo skarbowe powinno być zakończone w ciągu trzech miesięcy, a w razie niezakończenia tego postępowania we wskazanym terminie organ nadrzędny nad organem prowadzącym postępowanie może przedłużyć je na okres do sześciu miesięcy. Brak organu nadrzędnego stawia pytanie o możliwość prowadzenia postępowania przygotowawczego przez CBA w okresie dłuższym niż trzy miesiące. Ponadto podejrzany nie ma możliwości złożenia zażalenia, w sytuacji gdy faktyczne czynności przygotowawcze CBA ten podstawowy okres przekroczą.
Ważne!
CBA jest organem postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa skarbowe na równi z innymi niefinansowymi organami postępowania
Interwencja prokuratora
Organem wnoszącym i popierającym akt oskarżenia w postępowaniu karnym skarbowym jest co do zasady prokurator lub finansowy organ postępowania. W zakresie wyjątków, które niefinansowym organom postępowania przyznają prawo do wnoszenia i popierania aktu oskarżenia, nie wymieniono CBA. Przyjąć należy, że niefinansowe organy postępowania nie mogą samodzielnie wnosić aktu oskarżenia. W konsekwencji CBA może prowadzić postępowanie przygotowawcze, ale nie może wnosić i popierać aktu oskarżenia. Ponadto nie jest zobowiązane do informowania finansowych organów postępowania o podjętym postępowaniu. W konsekwencji, mimo zebrania materiału dowodowego, musi się ostatecznie zwrócić do prokuratora z wnioskiem o wystąpienie z aktem oskarżenia.
Krzysztof Biernacki
Koksztyc Kancelaria Prawa Gospodarczego z Wrocławia