W umowach z kontrahentami przedsiębiorcy bardzo częstą zastrzegają kary umowne na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Kara umowna w ustalonej przez strony wysokości należy się wierzycielowi bez względu na wysokość szkody poniesionej w razie niewywiązania się z umowy. Jest to zatem forma umownego uregulowania wysokości ewentualnego odszkodowania. Żądanie odszkodowania przewyższającego wysokość ustalonej kary jest niedopuszczalne, a kara umowna może być zastrzeżona jedynie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Zapłata kary umownej wywołuje określone skutki podatkowe.
Przychód u wierzyciela
Jak wyjaśnia Magdalena Sapińska, ekspert podatkowy w firmie doradczej MS Consulting, na gruncie podatku dochodowego wskazać trzeba, że co do zasady otrzymana kara umowna stanowi dochód podlegający opodatkowaniu.
- Kary umowne, podobnie jak odsetki, stanowią przychody podatkowe wierzyciela na zasadzie kasowej, tj. w momencie ich faktycznego otrzymania - mówi Magdalena Sapińska. Podkreśla, że kara umowna ma charakter czynności jednostronnej, dlatego jej otrzymanie z tytułu niedotrzymania warunków umowy przez dostawcę nie jest czynnością opodatkowaną VAT, a wierzyciel nie ma obowiązku wystawienia faktury VAT. Ustawa o podatku od towarów i usług nie reguluje bezpośrednio kwestii dotyczącej zapłaty kar umownych.
Przedsiębiorca, który zapłaci karę umowną, w określonych przypadkach może zaliczyć ją do kosztów uzyskania przychodów.
- Z analizy przepisów o podatku dochodowym wynika, że tylko niektóre kary umowne i odszkodowania nie są kosztem uzyskania przychodów. Dlatego podmiot, który zapłacił kontrahentowi karę umowną lub odszkodowanie, przed zaliczeniem jej do kosztów uzyskania przychodów, powinien sprawdzić w ustawie o PIT lub CIT, czy rodzaj zapłaconej przez niego kary mieści się w zamkniętym katalogu kar i odszkodowań wymienionych w tych przepisach - radzi Bogusław Kędzior, doradca podatkowy w Kancelarii Doradców Podatkowych Tabisz, Ferensztajn, Węgrzyn, Jarosz, Kędzior, Płaneta.
Nie zawsze koszt
Ekspert wyjaśnia, że do kosztów nie można zaliczyć kar i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów lub wykonanych robót i usług, zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad oraz zwłoki w usunięciu wad towarów albo zwłoki w usunięciu wad wykonanych robót i usług.
- Należy również mieć na uwadze ogólną zasadę dotyczącą kwalifikowania wydatków do kosztów uzyskania przychodów, która zobowiązuje podatnika do wykazania związku ponoszonych kosztów z uzyskiwanymi przychodami - wyjaśnia Bogusław Kędzior.
Dodaje, że jeżeli podmiot gospodarczy, który zapłacił karę umowną z innych tytułów niż te wymienione w ustawach o PIT i CIT, jednocześnie wykaże związek tego wydatku z uzyskiwanymi przez siebie przychodami, to może go zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
Ważne!
Przychodem podatkowym są wszystkie otrzymane kary i odszkodowania, a więc także te, które u dłużnika nie stanowiły kosztu uzyskania przychodów
PRZYKŁAD: KARA UMOWNA Z TYTUŁU OPÓŹNIENIA
Podatnik prowadzący firmę budowlaną zrealizował zlecenie dotyczące budowy chodnika. W umowie została zastrzeżona kara umowna na wypadek opóźnienia wykonania zlecenia. Protokół odbioru nie zawierał zastrzeżeń w stosunku do jakości wykonanej pracy. Niestety podatnik nie dotrzymał umownego terminu zakończenia robót. Kara umowna przysługiwała wierzycielowi z innego tytułu niż określone w przepisach wyłączenia. Jej zapłacenie może zatem stanowić u płacącego koszt uzyskania przychodu, pod warunkiem że wydatek ma wpływ na wielkość osiągniętego przychodu.
MAGDALENA MAJKOWSKA