ORZECZENIE
W wydanym wczoraj wyroku Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 36 par. 1 Ordynacji podatkowej w zakresie, w jakim przyznaje pier-wszeństwo hipotekom przymusowym Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego zabezpieczającym zobowiązania podatkowe, zaległości i odsetki w zaspokojeniu przed hipotekami ustanowionymi dla zabezpieczenia innych należności, jest niezgodny z konstytucyjną zasadą równości.
Jak zauważył TK, zakwestionowany przepis wprowadza wiele odstępstw od ogólnych reguł dotyczących hipoteki. Uprzywilejowuje podmioty, których wierzytelności zabezpieczone są podatkową hipoteką przymusową. Przyznaje im pierwszeństwo przed innymi wierzytelnościami zabezpieczonymi hipoteką bez względu na to, kiedy powstała hipoteka przymusowa.
Trybunał zwrócił jednak uwagę, że przepisy postępowania cywilnego i egzekucyjnego zaliczają oba rodzaje hipotek do tych samych kategorii. W ocenie TK, z przepisów prawa cywilnego i egzekucyjnego wynika wyraźnie, że ustawodawca stosuje jednolite zasady zaspokajania wobec wierzycieli, którym przysługuje zarówno hipoteka przymusowa, jak i umowna. Zasada pierwszeństwa warunkuje kolejność zaspokajania należności w oparciu o kryterium czasu, a nie charakteru zabezpieczenia czy rodzaju dochodzonych w ten sposób należności.
TK uznał, że nie ma konstytucyjnego uzasadnienia dla różnicowania sytuacji prawnej podmiotów, których należności są zabezpieczone hipoteką przymusową i ustawową. W ocenie Trybunału, wprowadzając zakwestionowany przepis ustawodawca zróżnicował sytuację prawną podmiotów podobnych. Ponieważ nie miało ono konstytucyjnego uzasadnienia, więc doszło do naruszenia konstytucyjnej zasady równości.
Obowiązujące przepisy w sposób dostateczny zabezpieczają interesy Skarbu Państwa i stwarzają dostateczną gwarancję skutecznego dochodzenia należności publicznoprawnych. Nie ma powodu, aby chroniąc interes państwa naruszać interesy innych wierzycieli. Zwłaszcza że prawo przewiduje rozwiązania, które dając gwarancje państwu skutecznego egzekwowania podatków, nie wkraczają w sferę interesów osób trzecich. To organy mają działać racjonalnie i tak, żeby z nich skorzystać w odpowiednim czasie. TK podkreślił, że przepis traci moc tylko w zakresie pierwszeństwa. Stwierdzenie niekonstytucyjności będzie miało jednak znaczenie dla innych szczegółowych uregulowań. TK zasygnalizował także poważne wątpliwości co do art. 36 par. 2 Ordynacji podatkowej. Tego przepisu nie obejmowało jednak pytanie prawne.
Przypomnijmy, że pytanie prawne do TK skierował jeden z sądów cywilnych. Podział sumy wyegzekwowanej z nieruchomości zakwestionował do sądu cywilnego jeden z wierzycieli. Okazało się, że nieruchomość była obciążona kilkoma hipotekami, w tym hipoteką na rzecz urzędu skarbowego oraz ZUS. Zastosowanie zakwestionowanego przez TK przepisu spowodowało, że wierzyciel, którego wierzytelność była zabezpieczona hipoteką ustawową, nie został zaspokojony, mimo że jego hipoteka była wcześniejsza.
- Z punktu ochrony interesów fiskalnych Skarbu Państwa wyrok jest niewątpliwie niekorzystny - ocenia Dariusz Malinowski, doradca podatkowy z firmy KPMG. Zauważa, że w praktyce organa podatkowe słabo sobie radzą z egzekucją z nieruchomości. Po wyeliminowaniu omawianego przepisu sytuacja stanie się dla nich jeszcze trudniejsza.
Sygn. akt P 24/06
Ważne!
Orzeczenie TK nie powoduje utraty mocy przepisu stanowiącego, że hipoteka przymusowa jest skuteczna wobec każdorazowego właściciela przedmiotu hipoteki
ALEKSANDRA TARKA
aleksandra.tarka@infor.pl