Uchwalona w ubiegłym roku nowelizacja ustawy o notariacie rozszerzyła kompetencje notariu- szy w zakresie postępowa- nia spadkowego. Przede wszystkim zostało im przyznane uprawnienie do wydawania aktów poświadczenia dziedziczenia. Nowe przepisy wejdą w życie od października. Od tego momentu postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku nie będzie już jedynym sposobem potwierdzenia uprawnień spadkowych. Wybór sposobu załatwienia sprawy spadkowej - wystąpienie do sądu o stwierdzeniu nabycia spadku bądź zwrócenie się do notariusza o wydanie aktu poświadczenia dziedziczenia - będzie zależał od spadkobierców.
W ocenie Marcina Mianowanego, radcy prawnego w Kancelarii Nowakowski i Wspólnicy, rozwiązanie to nie tylko ułatwi i przyspieszy znaczną część spraw związanych z udowodnieniem praw spadkowych, ale ma również doniosłe skutki dla spadkobierców w prawie podatkowym. Wprowadzone regulacje zaczną obowiązywać za kilka miesięcy, jednak już teraz rodzi się pytanie, czy spadkobierca, który zdecyduje się na załatwienie spraw spadkowych u notariusza, skorzysta z całkowitego zwolnienia z podatku od spadku. Odpowiedź brzmi: tak. Potwierdzają to eksperci podatkowi, a ostatnio również Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na interpelację poselską (nr 2068). Niestety notarialne poświadczenie dziedziczenia nie zwolni spadkobiercy z obowiązku zgłoszenia nabycia spadku w urzędzie skarbowym.
Poświadczenie dziedziczenia
Halina Kwiatkowska, radca prawny, partner w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy, zwraca uwagę, że zwolnienie z podatku od spadków w przypadku nabycia rzeczy i praw w kręgu najbliższej rodziny uwarunkowane jest uzyskaniem potwierdzenia nabycia spadku oraz zgłoszeniem nabycia w urzędzie skarbowym, w którego okręgu mieszkał spadkodawca. Wynika to z art. 4a ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.). W świetle znowelizowanych przepisów prawa o notariacie potwierdzenie nabycia spadku może mieć formę orzeczenia sądu lub notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia.
- Warunkiem notarialnego poświadczenia nabycia spadku będzie zgodny wniosek wszystkich spadkobierców, przy czym nie może być wątpliwości co do osoby spadkobiercy i wysokości udziałów spadkobierców w spadku - wyjaśnia Halina Kwiatkowska.
Podkreśla, że notarialne poświadczenie dziedziczenia dotyczyć może dziedziczenia ustawowego oraz testamentowego i jest równoznaczne w skutkach z sądowym stwierdzeniem nabycia spadku.
Notariusz nie wyręczy podatnika
Doktor Krzysztof Biernacki z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu wyjaśnia, że na podstawie przepisów wykonawczych do Ordynacji podatkowej notariusze mają obowiązek przekazywania organom podatkowym wszystkich informacji, które mogą spowodować powstanie obowiązku podatkowego.
- Jednak taka informacja nie daje prawa do zwolnienia podatkowego dla spadkobierców. Zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn muszą oni dokonać tego zgłoszenia samodzielnie - mówi Krzysztof Biernacki.
Marcin Mianowany podkreśla, że wyłącznie nabycie majątku na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego (a takiej czynności nie stanowi poświadczenie dziedziczenia) przenosi obowiązek zgłoszenia nabycia majątku, warunkującego zwolnienie podatkowe, z nabywcy na notariusza.
Przypomnijmy, że niedopełnienie obowiązku zgłoszenia skutkuje utratą prawa do zwolnienia. W konsekwencji spadek zostanie opodatkowany za zasadach określonych dla pierwszej grupy podatkowej, a zatem według progresywnej skali podatkowej ze stawkami 3, 5 lub 7 proc.
Miesiąc od dnia rejestracji
Jak wskazuje Krzysztof Biernacki, zwolnienie z podatku spadkowego uwarunkowane jest zgłoszeniem nabycia do urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Ekspert zwraca uwagę, że przepisy podatkowe nic nie mówią o zwolnieniu w przypadku zarejestrowania spadku przez notariusza. Jednak znowelizowane przepisy o notariacie wskazują, że taka rejestracja jest równoznaczna z wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku przez sąd.
- W konsekwencji miesięczny termin na zgłoszenie nabycia majątku spadkowego biegnie od dnia zarejestrowania spadku przez notariusza - mówi Krzysztof Biernacki. Potwierdzają to inni eksperci.
- Skoro zgodnie ze znowelizowanym prawem o notariacie zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma takie same skutki jak prawomocne postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku, to osoby dokonujące poświadczenia dziedziczenia będą mogły również skorzystać ze zwolnienia podatkowego zawiadamiając organ podatkowy o nabyciu spadku w terminie miesiąca od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia przez notariusza - mówi Marcin Mianowany. Taką wykładnię potwierdził też podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów w odpowiedzi na interpelację poselską.
- Stanowisko resortu należy uznać za jak najbardziej trafne i sprzyjające podatnikom, w szczególności mając na względzie cel, jakiemu miało służyć zwolnienie od podatku spadkowego najbliższych członków rodziny spadkodawcy - twierdzi ekspert.
Zwraca uwagę, że w założeniu tego kompleksowego rozwiązania nie chodziło przecież o ułatwienie obywatelom załatwiania spraw spadkowych przed notariuszem i jednoczesne utrudnienie uzyskiwania zwolnienia podatkowego, ale o spójne systemowe rozwiązanie przenoszące się w tym zakresie na sferę prawa podatkowego.
- Niestety, skutek w postaci zwolnienia podatkowego przy wykorzystaniu instytucji poświadczenia aktu dziedziczenia, analogicznie jak przy prawomocnym postanowieniu sądu, dotyczy spadków otwartych dopiero od 1 stycznia 2007 r. - dodaje Marcin Mianowany.
POSTULUJEMY
Należy zmienić przepisy o podatku od spadków i darowizn w celu ułatwienia nabywcom uzyskania zwolnienia podatkowego bez konieczności zgłaszania notarialnego poświadczenia dziedziczenia.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Zwolnienie dla spadków
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl