Wskazane standardy unijne wynikają przede wszystkim z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie transakcji na instrumentach pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, partnerów centralnych i repozytoriów transakcji z dnia 15 września 2010 r. (dalej „rozporządzenie EMIR”), którego przewidywany termin wejścia w życie to druga połowa 2012 r.
Rozporządzenie EMIR wprowadza wymóg dokonywania rozliczeń na rynkach finansowych w oparciu o wykorzystanie funkcji partnera centralnego. Funkcja partnera centralnego, którą w polskim systemie prawnym pełni krajowa izba rozliczeniowa, polega na wykorzystywaniu mechanizmu, w którym podmiot rozliczający transakcje staje się kupującym dla każdego sprzedającego i sprzedającym dla każdego kupującego, wygaszając w ten sposób prawa i obowiązki pierwotnych stron względem siebie. Stosowanie przepisów rozporządzenia EMIR nie byłoby jednak możliwe bez uchwalenia nowelizacji, wprowadzającej mechanizm tzw. nowacji rozliczeniowej.
Nowacja rozliczeniowa jest elementem zawierania i rozliczania transakcji na rynku finansowym (na giełdach papierów wartościowych oraz na rynkach pozagiełdowych), dlatego zmiany wprowadzone nowelizacją mają znaczenie przede wszystkim dla krajowych izb rozliczeniowych oraz stron transakcji zawieranych na rynku finansowym. Dotychczasowy brak nowacji rozliczeniowej w polskim systemie prawnym powodował, że dla inwestorów zagranicznych polski mechanizm rozliczania transakcji giełdowych był nieczytelny, co wpływało na postrzeganie Polski jako kraju większego ryzyka rozliczeniowego.
Zgodnie z uzasadnieniem do nowelizacji, nowacja rozliczeniowa polega na tym, że w momencie przyjęcia przez izbę rozliczeniową transakcji do rozliczenia podmiot ten wstępuje w prawa i obowiązki pierwotnych stron transakcji. Wprowadzenie mechanizmu nowacji czyni zatem izbę rozliczeniową podmiotem bezpośrednio odpowiedzialnym za rozliczenie transakcji, ponieważ z momentem przyjęcia transakcji rozliczenia izba rozliczeniowa musi doprowadzić do wykonania transakcji, nawet z wykorzystaniem własnego majątku.
Skutkiem wprowadzenia mechanizmu nowacji rozliczeniowej do polskiego systemu prawnego będzie wzmocnienie systemu dokonywanych rozliczeń, ponieważ ryzyko niewypłacalności strony transakcji przejdzie na izbę rozliczeniową posiadającą odpowiedni kapitał i gwarantującą wykonanie transakcji. Zmiany wprowadzone nowelizacją będą również miały pozytywny wpływ na konkurencyjność krajowej gospodarki i przedsiębiorczość, ponieważ zapewnią konkurencyjność krajowych izb rozliczeniowych wobec podobnych podmiotów zagranicznych.
Podsumowując, nowelizacja wprowadza do polskiego systemu prawnego mechanizm nowacji rozliczeniowej, polegający na tym, że w momencie przyjęcia przez izbę rozliczeniową transakcji do rozliczenia, podmiot ten wstępuje w prawa i obowiązki pierwotnych stron transakcji. Skutkiem wprowadzenia ww. mechanizmu będzie wzmocnienie systemu dokonywanych rozliczeń, zwiększenie konkurencyjności krajowych izb rozliczeniowych wobec podmiotów zagranicznych oraz swobodne rozliczanie się inwestorów zagranicznych na polskim rynku zorganizowanym.
Patrycja Dzięgielewska, aplikant radcowski
Tomasz Pietrzak, młodszy prawnik
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna