Nowelizacja jest konsekwencją orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (dalej „TK”), który wyrokiem z dnia 31 marca 2009 r. uznał za niezgodny z Konstytucją obowiązujący wówczas art. 103 Kodeksu pracy (dalej „k.p.”). Według TK w wymienionym artykule zabrakło precyzyjnych wytycznych co do treści rozporządzeń, które miały regulować kwestię podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracowników. W rezultacie odesłanie do rozporządzeń zawarte w art. 103 k.p. miało charakter blankietowy, co jest niedopuszczalne na gruncie przepisów Konstytucji.
W związku z powyższym orzeczeniem TK, nowelizacja wprowadziła przepisy dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych bezpośrednio do k.p. Zanim jednak przejdziemy do ich szczegółowego omówienia, warto wyjaśnić, że podnoszenie kwalifikacji zawodowych definiowane jest, zgodnie z nowelizacją, jako zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.
Z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe, pracodawca zawiera umowę w formie pisemnej, określającą wzajemne prawa i obowiązki stron. Warto przy tym dodać, że umowa nie może zawierać postanowień mniej korzystnych niż te zawarte w k.p. Z nowelizacji wynika, że pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługują dwa podstawowe uprawnienia: płatny urlop szkoleniowy oraz płatne zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny do punktualnego przybycia na obowiązkowe zajęcia oraz uczestnictwa w nich.
Urlop szkoleniowy, zgodnie z nowelizacją, przysługuje na czas 6 dni roboczych pracownikowi przystępującemu do egzaminów eksternistycznych, do egzaminu maturalnego, oraz do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Natomiast pracownikowi przygotowującemu pracę dyplomową oraz przygotowującemu się do przystąpienia do egzaminu dyplomowego, przysługuje płatny urlop w wymiarze 21 dni w ostatnim roku studiów.
Należy podkreślić, iż wskazane urlopy szkoleniowe przysługują niezależnie od urlopu wypoczynkowego oraz niezależnie od prawa zwolnienia się z całego lub części dnia pracy na zajęcia!
Nowelizacja przewiduje również, że pracodawca może przyznać pracownikowi dodatkowe przywileje z racji podnoszenia przez niego kwalifikacji zawodowych np. pokryć opłaty za jego kształcenie, przejazd, podręczniki, czy też zakwaterowanie. Brak jest także przeszkód dla zapewnienia pracownikowi dalszych dni wolnych od pracy na zasadzie urlopu bezpłatnego. W zamian za przyznane dodatkowe świadczenia, pracodawca może zobowiązać pracownika na podstawie zawartej z nim umowy, do dalszego zatrudnienia u danego pracodawcy przez określony czas od zakończenia szkoleń.
Jeżeli pracownik nie wywiąże się ze swoich obowiązków wobec pracodawcy, określonych w nowelizacji np. pomimo zobowiązania nie podejmie podnoszenia kwalifikacji, przerwie ich podnoszenie lub zostanie z nim rozwiązana umowa o pracę z winy pracownika, pracodawca może domagać się zwrotu części lub całości kosztów dodatkowych świadczeń poniesionych przez pracodawcę. Nowelizacja wskazuje, iż zwrot kosztów następuje w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.
Podsumowując, należy stwierdzić, że nowelizacja jest dość istotna, gdyż wprowadza uregulowania dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych bezpośrednio do k.p., co z pewnością wpłynie na większą ich znajomość przez pracowników. Co prawda, po części powtarza ona dotychczasowe regulacje zawarte w rozporządzeniach, jednakże, wprowadza zmiany w zakresie: płatnych urlopów, dodatkowych uprawnień pracowników, określenia zwolnień, które obecnie nie przysługują z całości lub części dnia pracy, a „na czas trwania” zajęć oraz „na czas niezbędny by punktualnie na nie przybyć”. Dodatkowo, nowelizacja co widać już w samej definicji kwalifikacji zawodowych, zrównuje reguły dotyczące urlopów i zwolnień pracowników, którzy podnoszą kwalifikację tylko „za zgodą” pracodawcy, z tymi, którzy podnoszą kwalifikacje „z inicjatywy” pracodawcy.
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna