Za niewywiązywanie się z obowiązków pracowniczych oraz za szkody wyrządzone pracodawcy w związku z ich niewykonywaniem każdy pracownik musi się liczyć z poważnymi konsekwencjami - od zwolnienia z pracy po odpowiedzialność odszkodowawczą.
Odpowiedzialność porządkowa
Odpowiedzialność porządkowa to najważniejszy rodzaj odpowiedzialności pracowniczej. Ten rodzaj odpowiedzialności - jako najmniej dotkliwy dla pracowników - jest najczęściej stosowany przez pracodawców.
Przepisy o odpowiedzialności porządkowej mają charakter bezwzględnie obowiązujący, tzn. strony stosunku pracy nie mogą ich ograniczać, wyłączać czy poszerzać, zarówno co do rodzaju ustawowo określonych kar porządkowych, jak i zakresu ich użycia. Stosowanie innych kar stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika i jest usankcjonowane karą grzywny. Nałożenie kary porządkowej jest też wyłącznie przywilejem pracodawcy. Może on, ale nie musi jej zastosować w przypadku przewinienia pracowniczego.
Odpowiedzialność porządkową ponosi pracownik wyłącznie za ściśle określone w przepisach naruszenia swoich obowiązków:
- za nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy - pracodawca może stosować karę upomnienia i karę nagany,
- za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy - pracodawca może - obok kar wymienionych powyżej - stosować także karę pieniężną, która zarówno za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności nie może być wyższa od 1-dniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać 1/10 części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu zgodnych z Kodeksem pracy potrąceń.
Przy stosowaniu kary bierze się pod uwagę w szczególności rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy. Przykładowo wymierzenie kary upomnienia jest uzasadnione nawet w przypadku niewielkiego stopnia winy.
Odpowiedzialność materialna
Ten rodzaj odpowiedzialności obejmuje ujemne konsekwencje majątkowe ponoszone przez pracownika, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swojej winy wyrządził pracodawcy szkodę.
Odpowiedzialność materialną regulują przepisy Kodeksu pracy i dwóch rozporządzeń w zakresie odpowiedzialności za mienie powierzone.
Przykład
Pracodawca prowadzi firmę zajmującą się montażem okien. Podczas jednego ze zleceń pracownik zniszczył podłogę prywatnej osobie, u której wykonywano montaż. W tej sytuacji za wyrządzoną szkodę odpowiedzialność poniesie wyłącznie pracodawca, który przyjął zlecenie klienta. Następnie służy mu wobec swojego pracownika tzw. roszczenie zwrotne, przewidziane w przepisach o odpowiedzialności materialnej pracowników.
Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu Kadry w artykule: Odpowiedzialność za naruszenie obowiązków pracowniczych