Sąd Najwyższy wydał 2 września 2009 r. uchwałę, w której stwierdził, na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. , Nr 4, poz. 74 ze zm.), że pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy o dzieło zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe z tytułu tej umowy (sygn. akt II UZP 6/09).
W podniesionej sprawie zainteresowany pracownik, zatrudniony na umowę o pracę w Stoczni Gdańskiej wykonywał w wyznaczonym okresie pracę w ramach umowy o dzieło na rzecz innej spółki, będącej jednocześnie podwykonawcą prac na rzecz Stoczni. W związku z opisanym stanem faktycznym powstały wątpliwości odnoszące się do tego, który z podmiotów, i czy w ogóle, zobowiązany jest do płacenia składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe na rzecz pracownika. Organ rentowy uznał, że taki obowiązek istnieje i wynika z tytułu zatrudnienia w spółce-podwykonawcy. Odmienny pogląd przyjął Sąd I instancji, który stwierdził, że spółka odwołująca się od postanowienia organu rentowego nie wypłacała pracownikowi wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę, tylko z tytułu umowy o dzieło, a tym samym zgodnie z art. 8 ust. 2a u.s.u.s. zainteresowany nie mógł być uznany za pracownika spółki odwołującej się. Biorąc pod uwagę fakt, że umowy o dzieło nie są co do zasady podstawą do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, Sąd uznał postanowienie organu rentowego za bezzasadne.
Rozpoznając apelację, Sąd Apelacyjny uznał, odmiennie niż Sąd I instancji, że zainteresowany pracownik w ramach zawartej ze spółką-podwykonawcą umowy o dzieło wykonywał w istocie pracę na rzecz swojego pierwotnego pracodawcy, czyli Stoczni Gdańskiej. W ocenie Sądu, czynnikiem decydującym o tym, na rzecz którego podmiotu praca była de facto wykonywana powinien świadczyć jej efekt finalny, czyli która ze spółek odniesie korzyści z wykonania umowy. W tym przypadku Sąd uznał zatem, że na podstawie art. 8 ust. 2a u.s.u.s za pracownika należy uznać również tę osobę, która w ramach umowy o dzieło wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, taka sytuacja rodzi obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne, nie rozwiewa jednak wątpliwości dotyczących wyboru podmiotu, na którym taki obowiązek ciąży.
SN, na podstawie przepisów u.s.u.s., uznał, że obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, spoczywa w tym przypadku na pracodawcy. Argumentując powyższe stwierdzenie SN uznał, że obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona. Sąd wskazał, że z przepisów u.s.u.s. wynika, że płatnikiem jest właśnie pracodawca, a przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej jedynie „uwzględnia się” w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Omawiana uchwała SN ma istotne znaczenie praktyczne, bowiem rozwiewa wątpliwości dotyczące określenia płatnika składek, które mogą zrodzić się w sytuacji jednoczesnego świadczenia pracy na podstawie umowy o pracę oraz na podstawie innej umowy.
Maciej Szulikowski
Radca Prawny i Partner Zarządzający
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna