W dniu 19 marca 2024 r. rząd Donalda Tuska przyjął (i skierował do Sejmu) projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw przygotowany w Ministerstwie Rozwoju i Technologii. Ta nowelizacja ma wprowadzić od 1 października 2024 r. tzw. wakacje składkowe dla najmniejszych firm (mikroprzedsiębiorców), czyli zwolnienie z opłacania składek ZUS w jednym wybranym miesiącu w roku. Rząd ocenia, że z tej możliwości skorzysta jeszcze w bieżącym roku ok. 1,7 mln osób.
- Dla kogo wakacje składkowe (zwolnienie ze składek ZUS)
- Kto nie może skorzystać z wakacji składkowych?
- Zwolnienie ze składek ZUS na jeden miesiąc w roku. Na czym polegać będą wakacje składkowe?
- Wniosek o wakacje składkowe
- Obowiązki związane z wakacjami składkowymi
- Od kiedy wakacje składkowe?
Dla kogo wakacje składkowe (zwolnienie ze składek ZUS)
Prawo do skorzystania z tzw. wakacji składkowych (w wymiarze 1 miesiąca w roku wybranego przez przedsiębiorcę) będą mieli mikroprzedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych.
Przypomnijmy, że status mikroprzedsiębiorcy w rozumieniu Prawa przedsiębiorców mają ci przedsiębiorcy, którzy w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniali łącznie następujące kryteria:
a) zatrudniali średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
b) osiągnęli roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów ich bilansów sporządzonych na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro.
Przedsiębiorca, który będzie chciał skorzystać z tego zwolnienia nie będzie musiał zawieszać działalności gospodarczej.
Kto nie może skorzystać z wakacji składkowych?
Oczywiście nie mogą skorzystać z wakacji składkowych przedsiębiorcy, którzy nie są mikroprzedsiębiorcami. Ale ponadto nie będą mogli skorzystać z tego zwolnienia ci mikroprzedsiębiorcy, którzy wykonywali w poprzednim lub w bieżącym roku kalendarzowym pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywali w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
W uzasadnieniu omawianego projektu wskazuje się następujący przykład: Jeżeli mikroprzedsiębiorca założył działalność gospodarczą w 2023 r. i wcześniej w tym samym roku lub też w 2022 r. był pracownikiem danego pracodawcy, a następnie w 2023 r. wykonywał działalność gospodarczą na jego rzecz w zakresie pokrywającym się z jego poprzednimi obowiązkami, to w 2024 r. nie będzie mógł skorzystać z przedmiotowego rozwiązania. Jeżeli działalność tego typu była wykonywana dodatkowo w 2024 r., to także i w 2025 r. „wakacje składkowe” będą dla niego niedostępne.
Zwolnienie ze składek ZUS na jeden miesiąc w roku. Na czym polegać będą wakacje składkowe?
Wakacje składkowe będą polegały na tym, że mikroprzedsiębiorca będzie zwolniony w jednym – wybranym przez siebie i wskazanym we wniosku - miesiącu kalendarzowym – w każdym roku kalendarzowym z obowiązku opłacenia należnych składek na jego ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy.
Zwolniony będzie także w tym miesiącu ze składek na ubezpieczenie chorobowe ale tylko jeżeli dobrowolnie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu w miesiącu kalendarzowym złożenia wniosku oraz miesiącu kalendarzowym go poprzedzającym.
Wynikać to będzie z nowych przepisów art. 17a i art. 17b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Składki obciążające mikroprzedsiębiorcę za miesiąc kalendarzowy objęty zwolnieniem z opłacenia ww. składek:
1) na ubezpieczenia społeczne są finansowane w całości z budżetu państwa za pośrednictwem ZUSu;
2) na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy podlegają refundacji w całości z budżetu państwa.
Warto też dodać, że na podstawie nowego (dodawanego omawianą nowelizacją) art. 18d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za miesiąc objęty omawianym zwolnieniem z opłacenia składek, o których mowa w art. 17a, stanowi najniższa obowiązująca danego ubezpieczonego podstawa wymiaru składek.
Ministerstwo Rozwoju i Technologii wskazuje przykład, że gdy dany mikroprzedsiębiorca zadeklarował podstawę wymiaru wyższą niż ryczałtowa (do czego ma prawo na mocy art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), w jego przypadku podstawa wymiaru zostanie zredukowana w miesiącu kalendarzowym korzystania z „wakacji składkowych” do wysokości właściwej dla „ryczałtu”.
To zwolnienie ze składek na jeden miesiąc, zwane wakacjami składkowymi stanowić będzie ona pomoc publiczną realizowaną w formule de minimis. Zastosowanie znajdą zatem zasady i procedury określone w relewantnych aktach prawnych, w tym zwłaszcza w ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. W konsekwencji, osoby nieposiadające odpowiedniego limitu pomocy de minimis nie będą mogły skorzystać z „wakacji składkowych”.
Wniosek o wakacje składkowe
Aby móc skorzystać z wakacji składkowych, trzeba będzie złożyć wniosek do ZUS. Wniosek taki będzie mógł zostać złożony w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc kalendarzowy, który ma zostać objęty omawianym zwolnieniem. Będzie to możliwe jedynie drogą elektroniczną za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS (czyli przez PUE ZUS).
Wniosek będzie zawierał niezbędne dane oraz oświadczenia, składane pod rygorem karnym. Jeśli zostanie on złożony poza wskazanym okresem czasowym lub gdy dojdzie do zgonu wnioskodawcy przed jego rozpatrzeniem, pozostanie on bez rozpoznania. Informacja o tym fakcie będzie dostępna w systemie teleinformatycznym.
Jeżeli wniosek zostanie przekazany drogą inną niż elektroniczna bądź będzie zawierał inne braki formalne, wnioskodawca zostanie wezwany do usunięcia tychże w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania.
ZUS będzie miał 40 dni na rozpatrzenie kompletnego wniosku. Rozstrzygnięty wniosek będzie miał charakter wiążący dla samego wnioskodawcy – ubezpieczony będzie podlegał zwolnieniu we wskazanym przez siebie miesiącu kalendarzowym, nie będzie on mógł się z niego wycofać ani zmienić miesiąca podlegania pod to zwolnienie. Nowy przepis art. 36e ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazywać będzie też sytuacje, w których Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyda decyzję o obowiązku opłacenia składek (np. wprowadzenie w błąd ZUS-u).
Wszelkie decyzje, postanowienia, zawiadomienia, wezwania, informacje i inne pisma dotyczące „wakacji składkowych” będą sporządzane i doręczane wnioskodawcy w postaci elektronicznej na profilu informacyjnym PUE ZUS. W przypadku złożenia przez osobę uprawnioną skargi na decyzję o obowiązku opłacenia składek, ZUS będzie przekazywał do sądu akta sprawy w postaci wydruków z systemu teleinformatycznego.
Obowiązki związane z wakacjami składkowymi
W ramach omawianej nowelizacji art. 47 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje się, że osoby korzystające z „wakacji składkowych” powinny przekazać za miesiąc kalendarzowy objęty zwolnieniem:
1) deklarację rozliczeniową;
2) imienny raport miesięczny z informacją o składkach na ubezpieczenia społeczne za siebie, objętych zwolnieniem;
3) imienny raport miesięczny z informacją o należnej składce na ubezpieczenie zdrowotne za siebie;
4) w przypadku zgłaszania do ubezpieczeń innych ubezpieczonych ‒ imienne raporty za tych ubezpieczonych.
Jednocześnie, w przypadku niewywiązania się przez ubezpieczonych z tego obowiązku, deklaracje rozliczeniowe oraz imienne raporty miesięczne będą za nich sporządzane bądź korygowane przez sam Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Od kiedy wakacje składkowe?
Omawiany projekt przewiduje, że przepisy wprowadzajce możliwość skorzystania z wakacji składkowych wejdą w życie 1 października 2024 r.
Ministerstwo Rozwoju i Technologii szacuje, że z tzw. wakacji składkowych może skorzystać rocznie ok. 1,8 mln mikroprzedsiębiorców wpisanych do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG).