Nowe zasady refundacji składek ZUS obowiązują od 1 stycznia 2008 r. Refundacja w tym ujęciu to nic innego jak zwrot zapłaconych wcześniej przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenie społeczne. Od nowego roku przedsiębiorcy zatrudniający osoby niepełnosprawne będą musiały najpierw odprowadzić składki ZUS, a dopiero potem otrzymają ich zwrot.
W związku z tym, od 1 stycznia 2008 r. obowiązujące teraz zwolnienie z opłacania składek zastąpi system ich refundacji z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Jednakże o refundacje nie będzie mógł się ubiegać pracodawca, który wobec PFRON będzie zalegał z opłatą przewyższającą kwotę 100 zł. Przedsiębiorca mający dług zostanie ukarany. Prezes PFRON wyda w stosunku do niego decyzję o wstrzymaniu mu refundacji składek ZUS, aż do chwili zapłacenia należności. Drugą restrykcją jest postanowienie, iż jeśli przedsiębiorca nie zapłaci „długu” do końca stycznia następnego roku, prezes PFRON odmówi refundacji na okres, w jakim wypłata była wstrzymana.
PFRON może dokonać refundacji kwoty środków innej niż określona w złożonym przez przedsiębiorcę wniosku. Wówczas przedsiębiorca ma prawo w terminie 14 dni złożyć wniosek do prezesa PFRON o wydanie decyzji o sposobie ustalenia wysokości refundacji. Od niniejszej decyzji służy odwołanie do ministra pracy i polityki społecznej.
Powyższa refundacja stanowi pomoc publicznę w ramach wyłączeń grupowych, która została określona w rozporządzeniu WE nr 2204/2002 (Dz.Urz. WE L 337 z 13 grudnia 2002 r.).
Nowela ustawy o rehabilitacji zapewniła także refundacja składek ubezpieczenia społecznego dla rencistów prowadzących własna działalność gospodarczą, a także rolnikom. Z nowym rokiem 2008 został nałożony na powyższe podmioty obowiązek opłacania składek - emerytalnej i rentowej - aż do chwili ustanowienia prawa do emerytury. W związku z opłaceniem tych składek będą oni mogli wystąpić do PFRON z wnioskiem o ich zwrot. Wysokość zwrotu zapłaconych składek zostanie obliczona od najniższej podstawy ich wymiaru, które obowiązują przedsiębiorców (60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale lub tez 30 proc. minimalnego wynagrodzenia dla korzystających z ulgi dla początkujących).
W odniesieniu do niepełnosprawnych rolników (i ich niepełnosprawnych domowników) - po odprowadzeniu przez nich składki wypadkowej, chorobowej, macierzyńskiej oraz emerytalno-rentowej - PFRON dokona refundacji poniesionych środków na ww. składki. Rolnik odprowadza składki kwartalnie.
Jeżeli przedsiębiorcy opłacą składki na ubezpieczenie społeczne w kwocie wyższej niż obowiązująca (jw. 60 i 30 proc.), refundacja obejmie tylko kwoty, które nie stanowią wyższych składek. Przedsiębiorca opłacający wyższą składkę, pokryje różnicę ze środków własnych. Od 1 stycznia 2008 r. stała też dla nich obowiązkowa składka wypadkowa (1,80 proc.), której ciężar także będą musieli ponieść samodzielnie. Ponadto, jeżeli wyrazi na to zgodę, będzie mógł przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (2,45 proc.). Regulacja ta dotyczy osób - które z mocy - prawa zobowiązane są do opłacania składek emerytalno-rentowych.
Refundacja PFRON nie obejmuje składki zdrowotnej.
Warunkiem otrzymania refundacji przez powyższe podmioty jest terminowość i całość opłacenia składek, jak również brak zaległości finansowych w stosunku do PFRON. Zwrot składek nastąpi na podstawie comiesięcznych informacji o wysokości odprowadzonych środków na ubezpieczenie społeczne, stopniu niepełnosprawności pracowników zatrudnionych.
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom osób niepełnosprawnych, wnioski o refundację będzie można składać pisemnie oraz drogą elektroniczną. We wniosku należy zawrzeć dane wnioskodawcy, informacje o poniesionych nakładach finansowych oraz podać numer rachunku bankowego, bowiem PFRON środki przeleje w ciągu 7 dni od otrzymania wniosku na konto bankowe wnioskodawcy. Dodatkowo przedsiębiorcy zatrudniający osoby niepełnosprawne raz w roku będą musieli wysyłać do PFRON informację o wysokości i rodzaju podwyższonych kosztów zatrudniania tych osób.
Pracodawca zatrudniający osoby niepełnosprawne jest zobowiązany do rozliczenia się z uzyskanych refundacji składek na ubezpieczenie społeczne za dany rok do 15 lutego roku następnego.
Refundacja kosztów poniesionych w związku ze szkoleniem pracowników niepełnosprawnych
Wartość udzielonej pomocy w związku ze szkoleniami osób niepełnosprawnych nie może przekroczyć 1 mln euro na jeden projekt szkoleniowy. Przedsiębiorca może skorzystać tylko z jednego projektu szkoleniowego przewidującego kilka szkoleń, np. ze szkoleń dofinansowanych UE, ze szkoleń PFRON itp. (więcej na temat refundacji kosztów szkolenia niepełnosprawnych - patrz w artykule z zakresu prawa pracy, str. 17).
Wysokość udzielanej pomocy jest uzależniona od rodzaju szkolenia1oraz wielkości przedsiębiorcy.
Zmiany dotyczące pozyskiwania i rozliczania dofinansowań do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych
W ogólnym ujęciu nowela nie wprowadziła zmian w kwestii przyznawania dofinansowań wynagrodzeń osób niepełnosprawnych. W myśl obowiązujących norm prawnych, pracodawcy mają prawo do otrzymywania poniższych dofinansowań, których wysokość uzależniona jest od stopnia niepełnosprawności zatrudnionego pracownika:
- 130 proc. najniższego wynagrodzenia - dla osoby niepełnosprawnej z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności;
- 110 proc. najniższego wynagrodzenia - dla osoby niepełnosprawnej z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
- 50 proc. najniższego wynagrodzenia - dla osoby niepełnosprawnej z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności.
Pracodawcy zatrudniającemu poniżej 25 pracowników niepełnosprawnych oraz przynajmniej 25 ww. osób w przeliczeniu na pełne etaty (w tym minimum 6 proc. niepełnosprawnych), przysługuje:
- 70 proc. kwot ww.dofinansowania;
- 90 proc. kwot dofinansowania dla osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, epilepsję oraz dla pracowników niewidomych.
Dofinansowanie ze środków PFRON w szczególności może obejmować:
- poniesione koszty dostosowania pomieszczeń, urządzeń, narządzi na potrzeby osób niepełnosprawnych;
- koszty zatrudnienia pracowników spędzających czas na pomocy niepełnosprawnym lub też koszt zatrudnienia osób niepełnosprawnych;
- koszty związane z niższą produktywnością osób niepełnosprawnych (dłuższy czas potrzebny na wykonanie pracy, skrócony czas pracy, dłuższy urlop wypoczynkowy, uczestnictwo w turnusach rehabilitacyjnych, przerwę w pracy na wypoczynek i gimnastykę, zwolnienie z części dnia pracy lub całego dnia pracy na wykonanie badań specjalistycznych, zabiegów usprawniających, zwiększoną absencje chorobową, zwiększone zużycie materiałów i surowców).
Pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych mających ustalone prawo do emerytury od 1 stycznia 2008 r. nie otrzymają żadnych dofinansowań.
Utworzenie nowego stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej
Nowelizacja ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych wprowadziła zasadę refundacji kosztów zatrudnienia i wyposażenia stanowiska pracy na potrzeby osoby niepełnosprawnej.
Tworząc nowe stanowisko pracy dla osoby niepełnosprawnej, pracodawca otrzyma pomoc w wysokości nie przekraczającej 15-krotności miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia, co daje sumę ok. 42 tys. zł.
Pomoc de minimis w przedmiotowym zakresie obejmuje okres trzech lat (łącznie z rokiem bieżącym) i opiewa na kwotę 200 tys. euro.
O refundację przedsięwzięcia może ubiegać się tylko i wyłącznie przedsiębiorca, który zatrudni niepełnosprawnego zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotnego lub poszukującego pracy. Osoba ta nie może pozostawać w zatrudnieniu. Warunkiem refundacji jest utrzymanie stanowiska pracy przez trzy lata; oczywiście nie musi na nim pracować jedna i ta sama osoba niepełnosprawna. W przypadku powstałego wakatu przedsiębiorca musi zatrudnić na to stanowisko innego pracownika niepełnosprawnego przed końcem trzyletniego upływu okresu utworzenia stanowiska pracy. Jeżeli tego nie dokona, będzie musiał oddać przyznaną refundację w wysokości 1/36 (36 miesięcy trwa okres utrzymania stanowiska pracy) za każdy miesiąc do końca upływu terminu trzyletniego. Zwracana kwota nie może być jednak mniejsza niż 1/6 przyznanej pomocy.
Naturalnie trudno zastąpić od razu jednego pracownika drugim, toteż ustawodawca ustalił termin trzech miesięcy - jako okres, w którym powinno nastąpić podpisanie umowy o pracę z inną osobą niepełnosprawną. Okres trzech lat został określony jako faktyczny czas zatrudniania pracownika niepełnosprawnego, ponieważ czasu przerwy (do 3 miesięcy) nie można wliczyć, co w rzeczywistości oznacza, iż okres kalendarzowych trzech lat przedłuża się o czas, w jakim nowo utworzone stanowisko pracy było puste.
Podmiotem uprawnionym do dysponowania pieniędzmi na przedmiotowy cel jest starosta - to z nim pracodawca zawrze umowę o refundację poniesionych kosztów. Procedura przyznania pomocy publicznej ma być rozstrzygana w 5 etapach, a mianowicie:
- etap 1 - pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia osoby niepełnosprawnej zarejestrowanej w PUP lub poszukującej zatrudnienia;
- etap 2 - w powiatowym centrum pomocy rodzinie (PCPR) lub też w - w przypadku miasta na prawach powiatu - miejskim ośrodku pomocy społecznej (MOPS) - składa wniosek o refundację i zawiera umowę w niniejszym zakresie, przedstawia także przewidywane koszty poniesione w związku z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej i wyposażeniem stanowiska pracy;
- etap 3 - pracodawca, po podpisaniu umowy o dofinansowanie, wyposaża stanowisko pracy, przedstawia dokumenty poniesionych wydatków, zatrudnia osobę niepełnosprawną;
- etap 4 - pracodawca przedstawia następnie staroście informację o utworzeniu stanowiska pracy, a starosta występuje do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) o dokonanie kontroli prawidłowości przystosowania stanowiska na potrzeby osoby niepełnosprawnej, po czym PIP wydaje właściwą opinię;
- etap 5 - po wydaniu przez PIP pozytywnej opinii, pracodawcy wypłacana jest refundacja pieniężna.
Przedsiębiorca otrzyma refundację kosztów poniesionych na wyposażenie miejsca pracy dla osoby niepełnosprawnej po podpisaniu umowy ze starostą, w związku z tym po podpisaniu umowy można dopiero dokonywać zakupów związanych z dostosowaniem stanowiska pracy.
W życie weszła także kolejna forma pomocy dla pracodawców zatrudniających pracowników niepełnosprawnych przez co najmniej rok. Przepisy wykonawcze określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 17 października 2007 r. w sprawie refundacji wynagrodzenia oraz składek na ubezpieczenia społeczne pracodawcy zatrudniającemu osoby niepełnosprawne2.
PFRON udzieli refundacji kosztów poniesionych w związku z opłacaniem składek na ubezpieczenie społeczne i wynagrodzenia brutto. Przez pierwszy rok zatrudnienia osoby niepełnosprawnej będzie można otrzymać zwrot w wysokości 60 proc. jego wynagrodzenia brutto oraz 60 proc. wysokości odprowadzonych składek na ubezpieczenie społeczne.
W ciągu trzech lat pracodawca korzystający z refundacji kosztów wynagrodzenia brutto oraz kosztów składek ZUS nie może uzyskać więcej niż 15 mln euro pomocy na wszystkich niepełnosprawnych pracowników.
Udzielona pomoc obwarowana jest pewnymi wymogami, których złamanie powoduje konieczność zwrócenia otrzymanej refundacji:
- należy zwrócić udzieloną pomoc, jeżeli pracodawca zwolni pracownika, na którego otrzymywał dofinansowanie;
- pracodawca nie będzie musiał dokonywać zwrotu, jeżeli zwolnienie pracownika miało charakter dyscyplinarny, pracownik sam wypowiedział umowę o pracę lub umowa samoczynnie wygasła (zgon pracownika).
Wsparcie osób niepełnosprawnych zakładających i prowadzących działalność gospodarczą lub rolniczą
Wsparcie osób niepełnosprawnych zakładających działalność gospodarczą (wytwórczą, budowlana, handlową i usługową bądź rolnicza) polega na udzieleniu jednorazowej bezzwrotnej pomocy finansowej. Osoba niepełnosprawna, która jest bezrobotna (zarejestrowana w PUP) może się ubiegać z PFRON o środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej, rolniczej lub na wniesienie wkładu własnego do spółdzielni socjalnej (jeżeli wcześniej na ten cel nie została mu udzielona pomoc ze środków publicznych).
Wniosek składa się do starosty właściwego ze względu na miejsce zarejestrowania osoby niepełnosprawnej jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu.
Wysokość wsparcia na niniejszy cel nie może przekroczyć 15-krotności przeciętnego wynagrodzenia (ok. 42 tys. zł).
Nowela wprowadziła również udogodnienie dla przedsiębiorców i rolników niepełnosprawnych; mogą się oni starać o udzielenie ze środków PFRON o dofinansowanie do wysokości 50 proc. kredytu bankowego zaciągniętego w celu prowadzenia działalności gospodarczej lub rolnej.
Powyższa dotacja oraz pomoc finansowa stanowią w rozumieniu przepisów pomoc de minimis. Pomoc ta nie może przekroczyć 200 tys. euro w roku, w którym tę pomoc dostali, oraz w dwóch latach poprzednich. jeżeli wsparcie dotyczy sektora transportowego, górna granica pomocy de minimis wynosi o połowę mniej - czyli 100 tys. euro. Najniższa pomoc w wysokości 3 tys. euro udzielana jest na rozpoczęcie działalności rolnej.
Z takimi wnioskami o wsparcie finansowe osoby niepełnosprawne będą się zwracać do PCPR, MOPS lub do PUP, w zależności od miejsca, jakie wskaże starosta. Starosta także wyda stosowne zaświadczenie o udzielonej pomocy de mimimis.
Działalność zakładów aktywności zawodowej
Nowelizacja ustawy o rehabilitacji (...) wprowadziła możliwość zatrudniania w zakładach aktywności zawodowej osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Dotychczas mogły być zatrudniane tylko i wyłącznie osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności. W szczególności dotyczy to osób mających trudności ze znalezieniem pracy, zarejestrowanych w PUP oraz uczestników warsztatów terapii zajęciowej (WTZ). Po 30 lipca 2007 r. w zakładzie aktywności zawodowej będzie musiało być zatrudnionych co najmniej 70 proc. ww. osób niepełnosprawnych ogółu zatrudnionych (nie więcej niż 35 proc. osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności).
Funkcjonowanie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych
Zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych tworzony jest w zakładach pracy chronionej. Środki zgromadzone na zakładowym funduszy rehabilitacji osób niepełnosprawnych mogą być przeznaczone na poniższe cele, które zawarte zostały w rozporządzeniu z 26 kwietnia 2007 r.: w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomoce de minimis przedsiębiorcom prowadzącym zakłady pracy chronionej3:
- zapewnienie podstawowej i specjalistycznej opieki medycznej, usług rehabilitacyjnych dla pracowników niepełnosprawnych;
- dostosowanie i wyposażenie stanowiska pracy, pomieszczeń, urządzeń do pracy na potrzeby osoby niepełnosprawnej;
- utworzenie, modernizację, wyposażenie przychodni, gabinetów rehabilitacji oraz pomieszczeń socjalnych;
- szkoleń, dowozu pracowników niepełnosprawnych do zakładu pracy;
- wynagrodzenia dodatkowe pracowników posługujących się językiem migowym oraz dla tłumaczy języka migowego;
- wynagrodzenia dla osób sprawujących opiekę nad uczestnikami programów rehabilitacyjnych i członków komisji rehabilitacyjnej;
- organizowanie turnusów rehabilitacyjnych lub programów i wycieczek rekreacyjno-sportowych połączonych z rehabilitacją;
- koszty robót budowlanych, przebudowy pomieszczeń pracy osób niepełnosprawnych i miejsc rehabilitacji;
- badania i analizy rynku pracy pod kątem zatrudnienia osób niepełnosprawnych;
- finansowanie części kosztów wprowadzenia nowoczesnych technologii i prototypowych wzorów oraz programów organizacyjnych proporcjonalnie do liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych w przeliczeniu na pełne etaty pracy.
Wsparcie finansowe określane jako pomoc de minimis nie może przekroczyć 200 tys. euro w ciągu trzech kolejnych lat. Dotychczas pomoc ta była o połowę mniejsza.
Podział środków z zakładowego funduszu rehabilitacyjnego w ujęciu procentowym pozostaje bez zmian i należy je wydatkować w następujący sposób:
- 10 proc. lub więcej na indywidualna pomoc dla obecnych i byłych pracowników niepełnosprawnych;
- 15 proc. lub więcej na indywidualne programy rehabilitacyjne osób niepełnosprawnych;
- pozostałe środki na dostosowanie pomieszczeń i stanowisk pracy na potrzeby osób niepełnosprawnych oraz na zapewnienie im opieki medycznej.
Począwszy od 30 lipca 2007 r. środki na zakładowy fundusz rehabilitacyjny są przekazywane w ciągu 7 dni od uzyskania korzyści, np. ulgi podatkowej, zwolnienia z podatków, nieodprowadzone zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, różnice pomiędzy osiąganym przez pracownika niepełnosprawnego wynagrodzeniem, a otrzymanym przez pracodawcę dofinansowaniem jego pensji, zapisy i darowizny, zbycie środków trwałych kupionych na koszt zakładowego funduszu (dot. części niezamortyzowanej), odsetki od powyższych środków.
Ze środków zakładowego funduszu rehabilitacyjnego korzystać mogą przedsiębiorcy prowadzący zakłady pracy chronionej oraz ci, którzy status ten utracili, jednakże zatrudniają co najmniej 15 osób w przeliczeniu na pełne etaty, w czym 25 proc. stanowią osoby niepełnosprawne.
Jeśli przedsiębiorca nie wpłaci kwoty na zakładowy fundusz rehabilitacyjny zostanie na niego nałożona kara 30 proc. wartości sumy należnej do wpłaty na rachunek PFRON do 20 dnia miesiąca następnego miesiąca po którym kontrola skarbowa wykryje nieprawidłowości w gospodarowaniu tymi środkami.
Kolejna zmianą w zakresie gospodarowania środkami przeznaczonymi na zakładowy fundusz rehabilitacyjny jest zakaz pożyczania tych środków na utrzymanie zagrożonych likwidacją miejsc pracy osób niepełnosprawnych.
Podstawa prawna:
• ustawa z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679 z późn.zm.),
• rozporządzenie Rady Ministrów z 11 września 2007 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2008 r. (Dz.U. Nr 171, poz. 1209).
|
|
1 Dotychczas zwrot kosztów szkolenia był uzależniony od zatrudnienia na stanowisku związanym ze szkoleniem przez okres lat dwóch; obecnie wymogu tego nie ma.
2 Dz.U. Nr 194, poz. 1405.
3 Dz.U. z 2007 r. Nr 76, poz. 496.