Rynek pracy dynamicznie się zmienia, a elastyczne formy współpracy stają się coraz bardziej popularne. Jedną z najczęściej wybieranych jest umowa zlecenia, szczególnie wśród osób, które chcą dorobić do etatu, prowadzą działalność gospodarczą lub realizują różnorodne projekty w ramach współpracy z firmami i organizacjami. Jakie składki ZUS trzeba płacić od zleceń?
- Kilka umów zlecenia jednego zleceniobiorcy w tym samym czasie
- Podstawy prawne – kiedy zleceniobiorca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom?
- Ubezpieczenie chorobowe – kiedy jest obowiązkowe?
- Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe – korzyści i ograniczenia
- Podstawa wymiaru składek – co stanowi przychód?
- Studenci i uczniowie do 26 lat – szczególna grupa zwolniona ze składek
- Zbieg tytułów do ubezpieczeń: etat + zlecenie lub działalność + zlecenie
- Wybór tytułu do ubezpieczeń – kiedy możliwy?
- Kilka umów zleceń z różnymi podmiotami – jak ustalić obowiązek ZUS?
- Kilka umów zlecenia u jednego zleceniodawcy — te same zasady, ale dodatkowe ryzyka
- Jak prawidłowo zgłaszać wiele umów zleceń w programie Płatnik?
- Podsumowanie — jak nie popełnić błędu?
Kilka umów zlecenia jednego zleceniobiorcy w tym samym czasie
Bardzo często spotykamy się z sytuacją, w której jedna osoba posiada kilka równoległych umów zlecenia – czasem z różnymi podmiotami, a czasem nawet z jednym pracodawcą. W takich przypadkach pojawiają się kluczowe pytania:
• Jak rozliczać składki ZUS z wielu umów zleceń?
• Kiedy składki społeczne są obowiązkowe, a kiedy dobrowolne?
• Co zrobić w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń?
• Jak poprawnie zgłaszać takie umowy w programie Płatnik?
Podstawy prawne – kiedy zleceniobiorca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom?
Zasady podlegania ubezpieczeniom osób wykonujących umowę zlecenia zostały określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych z 13 października 1998 r. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4, osoby wykonujące umowę zlecenia podlegają obowiązkowo:
- ubezpieczeniu emerytalnemu,
- ubezpieczeniu rentowemu,
- ubezpieczeniu wypadkowemu oraz
- ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Oznacza to, że co do zasady każda osoba wykonująca umowę zlecenia musi być zgłoszona do tych ubezpieczeń.
Ubezpieczenie chorobowe – kiedy jest obowiązkowe?
Wyjątek dotyczy jednego scenariusza:
Jeśli zleceniobiorca zawiera umowę zlecenia z pracodawcą, z którym ma podpisaną umowę o pracę, wtedy jego ubezpieczenie chorobowe również jest obowiązkowe.
We wszystkich innych przypadkach:
- składka chorobowa jest dobrowolna,
- zleceniobiorca może, ale nie musi złożyć wniosek o objęcie tym ubezpieczeniem,
- przystąpienie do chorobowego daje prawo do zasiłku chorobowego po 90 dniach okresu wyczekiwania.
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe – korzyści i ograniczenia
Choć ubezpieczenie chorobowe przy umowie zlecenia jest dobrowolne, wiele osób decyduje się do niego przystąpić — szczególnie jeśli:
• umowa jest długoterminowa (co najmniej 3 miesiące),
• przerwa w dochodach z tytułu choroby mogłaby stanowić realny problem finansowy,
• zleceniobiorca wykonuje pracę o charakterze ciągłym.
Ubezpieczenie to daje prawo do:
• zasiłku chorobowego,
• zasiłku opiekuńczego (np. na chore dziecko),
• świadczeń przysługujących z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Podstawa wymiaru składek – co stanowi przychód?
Podstawą do naliczenia składek ZUS ze zlecenia jest przychód w rozumieniu ustawy o PIT, jeśli wynagrodzenie zostało określone:
- kwotowo,
- godzinowo,
- akordowo,
- prowizyjnie.
Nie ma tu znaczenia, czy wynagrodzenie jest wypłacane miesięcznie, tygodniowo czy jednorazowo — liczy się faktyczny przychód za dany miesiąc.
Studenci i uczniowie do 26 lat – szczególna grupa zwolniona ze składek
Umowa zlecenie jest wyjątkowo korzystna dla uczniów i studentów, którzy nie ukończyli 26. roku życia. Nie podlegają oni:
- ubezpieczeniom społecznym,
- ubezpieczeniu zdrowotnemu,
- opodatkowaniu podatkiem dochodowym PIT (ulga dla młodych).
W praktyce: wynagrodzenie brutto tych osób = wynagrodzenie netto
Nie mogą oni także przystąpić do ubezpieczeń dobrowolnie — nawet jeśli chcieliby opłacać składkę chorobową.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń: etat + zlecenie lub działalność + zlecenie
Sytuacja zmienia się, gdy zleceniobiorca ma inne tytuły do ubezpieczeń, np.:
- jest zatrudniony na etacie u innego pracodawcy,
- prowadzi działalność gospodarczą i opłaca tzw. duży ZUS.
Wtedy mamy do czynienia ze zbiegiem tytułów.
Zlecenie + etat
Jeżeli wynagrodzenie z etatu wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie, z umowy zlecenia opłaca się tylko ubezpieczenie zdrowotne.
Składki społeczne są dobrowolne, ale nie można przystąpić do ubezpieczenia chorobowego.
Zlecenie + działalność gospodarcza
Dla przedsiębiorców zasady są zbliżone:
- jeśli opłacają duży ZUS z działalności — z umowy zlecenia obowiązkowe będzie tylko zdrowotne,
- mogą dobrowolnie zgłosić się do ubezpieczeń emerytalnych i rentowych ze zlecenia,
- nie mogą przystąpić do chorobowego.
Wybór tytułu do ubezpieczeń – kiedy możliwy?
Przedsiębiorca może wybrać, z którego tytułu opłaca składki społeczne, jeśli wynagrodzenie z umowy zlecenia wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie (4666 zł w 2025 r.).
Warunek: Zakres wykonywanych usług na zleceniu nie może być tożsamy z zakresem działalności.
Kilka umów zleceń z różnymi podmiotami – jak ustalić obowiązek ZUS?
Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy, jeśli zleceniobiorca wykonuje kilka umów zleceń równocześnie:
➤ Składki społeczne obowiązkowe są od najwcześniej rozpoczętej umowy.
Następne umowy obejmuje jedynie składka zdrowotna.
➤ Warunek: pierwsza umowa musi zapewnić podstawę co najmniej minimalnego wynagrodzenia.
Jeśli nie — składki społeczne nalicza się również od kolejnej umowy, aż łączna podstawa przekroczy minimalne wynagrodzenie.
Zleceniobiorca w październiku 2025 wykonywał dwie różne umowy zlecenia z różnymi podmiotami. Jego wynagrodzenie wynosiło:
- w podmiocie A – 3 800 zł brutto,
- w podmiocie B – 900 zł brutto.
Płatnicy A i B zgłoszą zleceniobiorcę do ubezpieczeń: emerytalnego, rentowego, wypadkowego i zdrowotnego. Ubezpieczenie chorobowe w obu przypadkach będzie dobrowolne.
Im więcej umów i im bardziej zmienne wynagrodzenie (np. stawka godzinowa), tym trudniej ustalić obowiązki — dlatego warto zbierać comiesięczne oświadczenia o łącznych przychodach zleceniobiorcy.
Kilka umów zlecenia u jednego zleceniodawcy — te same zasady, ale dodatkowe ryzyka
Jeśli jedna osoba podpisuje kilka umów zleceń w tej samej firmie, obowiązują te same zasady, co przy umowach u różnych podmiotów:
- składki społeczne nalicza się od kolejnych umów aż do osiągnięcia minimalnego wynagrodzenia,
- późniejsze umowy obejmuje tylko składka zdrowotna.
Pan Antoni jest zatrudniony w tej samej firmie na podstawie trzech umów zleceń. Każda umowa jest zawarta na różny zakres czynności.
- Pierwsza umowa od 01.04.2025 do 31.08.2025 z wynagrodzeniem miesięcznym 2 300 zł.
- Druga umowa od 07.08.2025 do 31.08.2025 na kwotę 2 400 zł.
- Trzecia umowa od 11.08.2025 do 28.08.2025 na kwotę 2 000 zł.
Pan Antoni będzie podlegać ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu pierwszej i drugiej umowy. Z tytułu trzeciej umowy Pan Antoni będzie podlegać tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Umowa 1 + 2 = 4700 zł → powyżej minimalnego
Umowa 3 podlega tylko składce zdrowotnej.
Uwaga na pozorne rozdzielanie umów!
Jeśli zakres czynności jest identyczny, a umowy są zawarte na ten sam okres, ZUS uzna je za obejście przepisów, obie umowy będą w całości oskładkowane.
Jak prawidłowo zgłaszać wiele umów zleceń w programie Płatnik?
To częsty problem zgłaszany przez działy kadrowo-płacowe. Najważniejsze zasady:
Każda umowa zlecenia to osobny tytuł do ubezpieczeń
Dlatego zawsze wymaga osobnego zgłoszenia:
- ZUS ZUA — jeśli występują składki społeczne,
- ZUS ZZA — jeśli tylko składka zdrowotna.
Do każdej umowy przypisujemy osobny kod zawodu.
Składki rozliczamy na jednym formularzu RCA - sumujemy wszystkich podstawy.
Problem praktyczny: wyrejestrowania
Program Płatnik przy wyrejestrowaniu (ZUS ZWUA) usuwa wszystkie aktywne tytuły jednocześnie. Dlatego po zakończeniu jednej z umów:
- składamy ZWUA,
- następnie ponownie zgłaszamy trwającą umowę (ZUA lub ZZA).
Przykład praktyczny:
Od 1 września podmiot zawarł umowę zlecenia ze zleceniobiorcą na przeprowadzenie zajęć sportowych dla dzieci. Umowa będzie trwać do 31 października, a wynagrodzenie miesięczne w umowie zostało określone na 4800 zł brutto. Od 23 września firma zawarła kolejną umowę zlecenia z tym samym zleceniobiorcą. Tym razem przedmiotem umowy są czynności administracyjne związane z uzupełnieniem dokumentacji uczestników zajęć. Druga umowa będzie trwać do 30 września, a wynagrodzenie wynosi 400 zł brutto. Zleceniobiorca na oświadczeniu zaznaczył, że nie posiada innych tytułów do ubezpieczeń.
Zgłoszenia:
- od 1.09 ZUS ZUA (pełne składki) ze wykazanym kodem zawodu dotyczącym czynności wynikających z pierwszej umowy zlecenie o przeprowadzenie zajęć sportowych dla dzieci,
- od 23.09 ZUS ZZA (składka zdrowotna) z wykazanym właściwym kodem zawodu dotyczącym czynności administracyjnych związanych z uzupełnieniem dokumentacji uczestników zajęć.
30 września kończy się druga umowa → składamy ZWUA od 1.10 → ponownie zgłaszamy trwającą umowę (ZUA).
Podsumowanie — jak nie popełnić błędu?
Przy wielu umowach zlecenia kluczowe jest:
• znajomość zasad zbiegu tytułów do ubezpieczeń,
• prawidłowa ocena, która umowa „pierwsza” daje minimalne wynagrodzenie,
• regularne zbieranie oświadczeń od zleceniobiorców,
• ostrożność przy zgłoszeniach i wyrejestrowaniach w Płatniku,
• właściwa kwalifikacja zakresu obowiązków (szczególnie przy kilku umowach w jednym podmiocie).
Błędna kwalifikacja może skutkować:
• koniecznością korekty dokumentów,
• dopłatą składek,
• a w najgorszym razie — konsekwencjami przy kontroli ZUS.
Karolina Woźniczka, starszy specjalista ds. kadr i płac - Meritoros SA