Wprowadzenie do Kodeksu Pracy nowego artykułu 148(1), który reguluje kwestię zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych, stanowi istotną zmianę dla pracowników w Polsce. Ten artykuł daje pracownikom prawo do zwolnienia od pracy w przypadku nagłych zdarzeń rodzinnych, takich jak choroba lub wypadek, wymagających ich natychmiastowej obecności. W tym artykule omówimy, jak pracownicy mogą korzystać z tego nowego przepisu.
- Co to jest zwolnienie z powodu siły wyższej?
- Jak skorzystać z tego zwolnienia?
- Z jakiego powodu urlop z siłą wyższą?
- Prawo do wynagrodzenia za wolne z powodu siły wyższej
- Dokumentacja potwierdzająca przyczynę zwolnienia
Co to jest zwolnienie z powodu siły wyższej?
Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej, zawarte w przepisach art. 148(1) Kodeksu pracy, przewiduje, że pracownik ma prawo do dwóch dni lub 16 godzin zwolnienia od pracy w ciągu roku kalendarzowego, jeżeli jego natychmiastowa obecność jest niezbędna z powodu pilnych spraw rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem. Warto zauważyć, że w okresie tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, jednak w wysokości połowy zwykłego wynagrodzenia. Ten nowy rodzaj zwolnienia od pracy obowiązuje od 26 kwietnia 2023 r., w wyniku nowelizacji Kodeksu pracy z 9 marca 2023 r.
Zwolnienia z powodu siły wyższej nie należy porównywać z urlopem wypoczynkowym "na żądanie" ze względu na różny cel tych uprawnień pracowniczych. Urlop "na żądanie" służy bowiem wypoczynkowi pracownika, natomiast zwolnienie z powodu działania siły wyższej jest związane z koniecznością załatwienia przez pracownika nagłych spraw, które są od niego niezależne, ale wymagają jego osobistej obecności.
Jak skorzystać z tego zwolnienia?
Jak w praktyce stosować nowe regulacje dotyczące zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej? Oto podstawowe zasady wynikające z nowych przepisów Kodeksu pracy:
- Decyzja pracownika: Pracownik decyduje o sposobie wykorzystania zwolnienia w danym roku kalendarzowym. Może wybrać między dwoma dniami wolnymi lub 16 godzinami zwolnienia.
- Wniosek o zwolnienie: Pracownik musi złożyć wniosek o udzielenie zwolnienia. Wniosek ten powinien być złożony najpóźniej w dniu korzystania ze zwolnienia.
- Obowiązek pracodawcy: Pracodawca jest zobowiązany udzielić zwolnienia na wniosek pracownika.
- Zwolnienie przy niepełnym wymiarze godzinowym: Dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, zwolnienie ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Niepełną godzinę zwolnienia zaokrągla się do pełnej godziny.
- Przepisy dla pracowników z krótszą normą czasu pracy: Przepis stosuje się również do pracowników, dla których dobowa norma czasu pracy jest niższa niż 8 godzin.
Z jakiego powodu urlop z siłą wyższą?
Przepisy Kodeksu pracy nie zawierają precyzyjnej definicji "działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych, które są spowodowane chorobą lub wypadkiem i wymagają natychmiastowej obecności pracownika". Warto jednak podkreślić, że w kontekście udzielania zwolnienia od pracy, siła wyższa powinna być interpretowana (w odróżnieniu od prawa cywilnego) jako znaczące zdarzenie dotyczące pracownika, związane z chorobą lub wypadkiem, które wymusza jego bezpośrednią obecność. Innymi słowy, każde istotne wydarzenie w życiu prywatnym pracownika, wymagające jego natychmiastowej reakcji, może być uznane za siłę wyższą w tym kontekście. W związku z tym, jeśli chodzi o przykłady zastosowania nowego uprawnienia, można wymienić m.in.:
- Nagła choroba dziecka: Jeśli dziecko pracownika nagle zachoruje, pracownik może skorzystać z przysługującego mu zwolnienia, aby zająć się dzieckiem.
- Wypadek w rodzinie: W przypadku wypadku członka rodziny, pracownik może wykorzystać zwolnienie, aby być obecnym w szpitalu lub w domu, wspierając rodzinę.
- Nagłe zdarzenie: W mieszkaniu pracownika jest awaria instalacji gazowej i musi pojechać na miejsce. Takie zdarzenie jest dla pracownika siłą wyższą, która daje prawo do skorzystania z nowego zwolnienia.
Prawo do wynagrodzenia za wolne z powodu siły wyższej
Podczas korzystania ze zwolnienia z powodu siły wyższej, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, jednak w wysokości połowy przysługującego mu wynagrodzenia. Jest to ważny aspekt, który pracownik powinien wziąć pod uwagę, planując wykorzystanie tego zwolnienia. Warto również zaznaczyć, że wynagrodzenie za czas zwolnienia jest obliczane na podstawie średniej stawki godzinowej pracownika.
Dokumentacja potwierdzająca przyczynę zwolnienia
Choć Kodeks Pracy nie wymaga od pracownika przedstawienia dokumentacji potwierdzającej przyczynę zwolnienia, praktyka w firmach może być różna. Niektórzy pracodawcy mogą wymagać od pracownika przedstawienia odpowiednich dokumentów, takich jak zaświadczenie lekarskie, w celu potwierdzenia sytuacji siły wyższej. Warto więc zasięgnąć informacji w swoim miejscu pracy na temat obowiązujących procedur.
Podsumowując, nowy przepis w Kodeksie Pracy dotyczący zwolnienia z pracy z powodu siły wyższej jest ważnym narzędziem, które pomaga pracownikom w zarządzaniu pilnymi sprawami rodzinnymi. Zapewnia on pewną elastyczność i wsparcie finansowe w trudnych chwilach, jednocześnie zachowując równowagę między obowiązkami zawodowymi a osobistymi. Ważne jest, aby pracownicy byli świadomi swoich praw oraz procedur obowiązujących w ich miejscu pracy, aby móc w pełni korzystać z tego przepisu.
art. 148(1) Kodeksu pracy