1 stycznia br. weszły w życie zmiany do ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Mają one na celu dostosowanie przepisów tej ustawy w zakresie opodatkowania kapitału w spółkach kapitałowych, do obowiązującego prawa Unii Europejskiej. W nowelizacji wdrożono postanowienia Dyrektywy Rady nr 2008/7/WE z 12 lutego 2008 r. dotyczącej podatków pośrednich od gromadzenia kapitału (Dz.Urz. UE L 46 z 21 lutego 2008 r., str. 11), zwanej dalej dyrektywą. Dyrektywa ta zastąpiła Dyrektywę Rady z 17 lipca 1969 r. nr 69/335/EWG dotyczącą podatków pośrednich od gromadzenia kapitału (Dz.U. UE 249 z 3 października 1969 r., str. 25) oraz jej zmiany. Nowy akt wspólnotowy uprościł i uporządkował prawo Unii Europejskiej odnośnie do opodatkowania kapitału w spółkach kapitałowych, m.in. przez wprowadzenie korzystnych dla spółek kapitałowych regulacji polegających na ograniczeniu katalogu czynności podlegających podatkowi kapitałowemu.
W polskim porządku prawnym funkcję podatku kapitałowego pełni podatek od czynności cywilnoprawnych od umowy spółki i jej zmiany, objęty przepisami zmienionej ustawy.
Najważniejsze zmiany to zawężenie katalogu czynności objętych podatkiem jako zmiana umowy spółki kapitałowej, a także wyłączenie z opodatkowania czynności związanych z przenoszeniem aktywów i pasywów w spółkach kapitałowych, będących w świetle dyrektywy działaniami restrukturyzacyjnymi obligatoryjnie niepodlegającymi podatkowi kapitałowemu.
Wprowadzone rozwiązania będą miały wpływ na spółki kapitałowe mające rzeczywisty ośrodek zarządzania (siedzibę) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz na spółki kapitałowe i spółki europejskie, które będą tworzone na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. W związku z tym, że przepisy wdrażanej dyrektywy odnoszą się jedynie do spółek kapitałowych, wprowadzone zmiany dotyczą przede wszystkim tego typu spółek, przy pozostawieniu w niezmienionej, co do zasady, regulacji dotyczącej spółek osobowych.
Zmiana umowy spółki
Nowelizacja zawiera przepisy porządkujące, które precyzują, że przepisy dotyczące umowy spółki i jej zmiany mają być stosowane odpowiednio do aktów założycielskich i statutów spółek lub ich zmiany (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. k i ust. 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych - p.c.c.).
Doprecyzowano także katalog czynności uznawanych za zmianę umowy spółki dla celów opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, przy zachowaniu takiego samego zakresu opodatkowania (art. 1 ust. 3 p.c.c.). Doprecyzowanie to polega na zniesieniu opodatkowania podziału spółek jako czynności restrukturyzacyjnych w świetle dyrektywy, a także na zniesieniu opodatkowania zmiany umowy spółki kapitałowej związanej z przeniesieniem między państwami członkowskimi rzeczywistego ośrodka zarządzania spółki kapitałowej lub jej statutowej siedziby. Dyrektywa zezwala na opodatkowanie przeniesienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rzeczywistego ośrodka zarządzania spółki kapitałowej lub jej statutowej siedziby wyłącznie z terytorium państwa niebędącego państwem członkowskim, a odstąpienie w zmienionych przepisach od opodatkowania wymienionej czynności służy także wykonaniu postanowień wyroku Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z 8 listopada 2007 r. w sprawie C-251/06 Ing Auer.
Spółki kapitałowe
Od 1 stycznia br. rozszerzono katalog spółek zaliczanych do spółek kapitałowych, w rozumieniu zmienionej ustawy, o spółkę europejską, określoną w rozporządzeniu Rady (WE) nr 2157/2001 z 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (Dz.Urz. UE L z 2001 Nr 294, str. 1 z późn.zm.) i w ustawie z 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (Dz.U. Nr 62, poz. 551 z późn.zm.) (art. 1a pkt 2 p.c.c.).
Wyłączenie z opodatkowania
Nowe przepisy wyłączyły z opodatkowania umowy spółki i ich zmiany związane z łączeniem spółek kapitałowych, przekształceniem spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową oraz wniesieniem do spółki kapitałowej w zamian za jej udziały lub akcje:
1) oddziału spółki kapitałowej,
2) udziałów lub akcji innej spółki kapitałowej dających w niej większość głosów albo kolejnych udziałów lub akcji, w przypadku gdy spółka, do której są wnoszone te udziały lub akcje, posiada już większość głosów (art. 2 pkt 6 p.c.c.).
Podstawa opodatkowania
W wyniku nowelizacji uchylono przepisy art. 6 ust. 9 pkt 4-6 p.c.c., dotyczące możliwości odliczania od podstawy opodatkowania m.in. wartości wkładów do spółki albo wartości kapitału zakładowego, pożyczek wspólniczych oraz dopłat w spółce kapitałowej, które były wnoszone przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego lub były już raz opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Przepisy te zastąpiono zwolnieniem określonym w art. 9 pkt 11 p.c.c.
Zwolnienia od podatku
Zwolnione od podatku są obecnie pożyczki udzielane na podstawie umowy zawartej między osobami obcymi (w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn), do łącznej wysokości nieprzekraczającej kwoty 5000 zł od jednego podmiotu i 25 000 zł od wielu podmiotów - w okresach trzech kolejnych lat kalendarzowych, począwszy od 1 stycznia 2009 r. (art. 9 pkt 10 lit. d p.c.c.). W związku z nową konstrukcją zwolnienia mogą z niego skorzystać w pełnej wysokości także te osoby, które skorzystały ze zwolnienia na podstawie przepisu w brzmieniu obowiązującym przed zmianą. Nowa konstrukcja zwolnienia określa w sposób jednoznaczny limit kwot pożyczek od osób obcych, eliminując niejasności wynikające ze starych przepisów.
Obszerna zmiana dotyczy także zwolnienia od podatku umów spółki i ich zmian (art. 9 pkt 11). Obecnie zwolnione są zatem umowy spółki i ich zmiany:
1) związane z przekształceniem lub łączeniem spółek w części wkładów do spółki albo kapitału zakładowego, których wartość była uprzednio opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych lub podatkiem od wkładów kapitałowych do spółek kapitałowych na terytorium państwa członkowskiego innego niż Polska albo od których zgodnie z prawem państwa członkowskiego podatek nie był naliczany;
2) związane z podwyższeniem kapitału zakładowego pokrytego z niezwróconych wspólnikom lub akcjonariuszom dopłat albo z niezwróconej pożyczki udzielonej spółce kapitałowej przez wspólnika lub akcjonariusza, które były uprzednio opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych lub podatkiem od wkładów kapitałowych do spółek kapitałowych na terytorium państwa członkowskiego innego niż Polska.
Przepisy te realizują zatem zasadę jednokrotnego opodatkowania wkładów do spółek.
3) związane z podwyższeniem kapitału zakładowego w części dotyczącej wartości, o którą obniżono kapitał zakładowy w następstwie strat poniesionych przez spółkę kapitałową, pod warunkiem że podwyższenie tego kapitału następuje w okresie czterech lat po jego obniżeniu;
4) jeżeli przedmiotem działalności spółki kapitałowej jest świadczenie usług użyteczności publicznej w zakresie transportu publicznego, zarządzania portami i przystaniami morskimi, zaopatrzenia ludności w wodę, gaz, energię elektryczną, energię cieplną lub zbiorowego odprowadzania ścieków i w wyniku zawarcia umowy spółki Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego obejmuje co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce albo w chwili zmiany umowy spółki Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiada już co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce.
Dotychczasowe normy, określone w art. 6 ust. 9 pkt 4 zmienionej ustawy, miały inny zakres, z jednej strony węższy, gdyż pozwalały na odliczenie od podstawy opodatkowania w spółkach z udziałem Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego m.in. wartości wkładów do spółki, wniesionych wyłącznie przez te podmioty, z jednoczesnym opodatkowaniem wkładów pozostałych wspólników w takich spółkach, z drugiej zaś szerszy, gdyż nie uzależniały odliczeń od przedmiotu działalności spółki. Zwolnienie to dotyczy nie tylko wkładów wnoszonych przez Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego, lecz wszystkich czynności (zawarcie umowy spółki i jej zmiany) pod warunkiem spełnienia przez spółkę kryteriów określonych w ustawie.
Postanowienia końcowe
Przepisy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych w brzmieniu obowiązującym do końca 2008 r. mają być nadal stosowane do:
1) czynności cywilnoprawnych dokonanych przed 1 stycznia br.
2) podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego spółki kapitałowej, z tytułu którego obowiązek podatkowy powstał przed 1 stycznia br., także wtedy, gdy czynność cywilnoprawna dokonana została po 1 stycznia br.
Podstawa prawna:
• ustawa z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450 z późn.zm.),
• ustawa z 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. Nr 209, poz. 1319).