Kasowy PIT w podatku dochodowym i ryczałcie od 2025 roku tylko dla mniejszych firm. Jakie warunki trzeba spełnić?

• Jak jest w 2024 roku: zasadą w podatku PIT i ryczałcie jest metoda memoriałowa
• Metoda kasowa - jak to ma działać?
• Dla kogo metoda kasowa rozliczania podatku?
• Kasowy PIT - warunki
• Chcesz płacić kasowy PIT? Złóż oświadczenie do urzędu skarbowego
• Kasowy PIT - od kiedy
• Kasowy PIT a rozliczenie VAT

Jak jest w 2024 roku: zasadą w podatku PIT i ryczałcie jest metoda memoriałowa

W aktualnym stanie prawnym przedsiębiorcy - co do zasady - rozliczają się na potrzeby podatku dochodowego z wykorzystaniem metody memoriałowej, w myśl której przychodem przedsiębiorcy są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług (VAT) za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek VAT (tj. przychód netto). W tej metodzie przychód powstaje w chwili wystawienia faktury, wykonania usługi lub wydania towaru, niezależnie od tego, czy przedsiębiorca faktycznie otrzymał należną mu zapłatę. W ten sam sposób rozliczane są koszty – przedsiębiorcy mogą uwzględnić koszty, które jeszcze nie zostały realnie zapłacone. 

Przedsiębiorcy często narzekają na metodę memoriałową, bo oznacza ona m.in., że wykazują dochód, od którego muszą zapłacić realny podatek, w sytuacji, gdy jeszcze klient im nie zapłacił. Tę niedogodność nieco łagodzą przepisy o tzw. zatorach płatniczych i tzw. ulgi na złe długi.
Zgodnie z tymi przepisami przedsiębiorca może pomniejszyć podstawę obliczenia podatku o wartość wierzytelności, która nie została uregulowana lub zbyta w terminie 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub umowie. A w takiej sytuacji dłużnik ma obowiązek zwiększyć podstawę obliczenia podatku o wartość zobowiązania do zapłaty nieuregulowanego w tym samym terminie, tj.  90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub umowie.
Ale nawet Ministerstwo Finansów zauważyło, że nie w każdym przypadku braku zapłaty należności przepisy te ww. przepisy znajdują zastosowanie. Przykładowo nie znajdują zastosowania w sytuacji, gdy:
- dłużnik jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji,
- transakcja handlowa jest zawarta w ramach działalności wierzyciela oraz działalności dłużnika, z których dochody nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na terytorium RP,
- od daty wystawienia faktury (rachunku) lub zawarcia umowy dokumentującej wierzytelność upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wystawiona faktura (rachunek) lub została zawarta umowa.

Dlatego też w projekcie omawianej nowelizacji proponuje się wprowadzenie możliwości stosowania metody kasowej.

Metoda kasowa - jak to ma działać?

Kasowy PIT będzie fakultatywną formą rozliczeń, którą podatnik będzie mógł wybrać, składając stosowne oświadczenie naczelnikowi urzędu skarbowego. 

„W metodzie kasowej przychód będzie powstawał w dacie uregulowania należności. Przez uregulowanie należności będzie rozumiane również częściowe uregulowanie należności, w tym również na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Przychodem będzie zatem również, np. zapłacona zaliczka, przedpłata czy zapłacona rata” – wyjaśnia Ministerstwo Finansów w uzasadnieniu omawianego projektu nowelizacji. Z projektu wynika, że również koszty będą powstawać w momencie ich poniesienia.

Dzięki tej możliwości przedsiębiorcy, którzy wybiorą metodę kasową będą płacić podatek dochodowy od osób fizycznych dopiero po faktycznym otrzymaniu zapłaty za wydany towar albo wykonaną usługę oraz potrącać koszty uzyskania przychodów w dacie zapłaty za otrzymany towar lub wykonaną usługę. Ale na podstawie nowych przepisów po upływie 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury podatnicy będą mieli obowiązek rozpoznać przychód z działalności gospodarczej, nawet jeżeli nie otrzymają od kontrahentów zapłaty za wydany towar lub wykonaną usługę. Taka regulacja ma zapobiec świadomemu, długotrwałemu odwlekaniu zapłaty w celu unikania płacenia podatku dochodowego. Zdaniem Ministerstwa Finansów, okres 2 lat to też wystarczający czas na dochodzenie roszczeń (zapłaty) od kontrahenta.

W metodzie kasowej przychód będzie powstawał również nie później niż w dacie likwidacji działalności gospodarczej. W przypadku, gdy podatnik nie otrzyma należności wynikającej z wystawionej faktury przed dniem likwidacji działalności gospodarczej, będzie miał obowiązek rozpoznać przychód wynikający z wystawionej faktury najpóźniej w dacie jej likwidacji, nawet jeżeli od daty wystawienia faktury nie upłynęły jeszcze 2 lata.

Dla kogo metoda kasowa rozliczania podatku?

Ministerstwo Finansów informuje, że kasowy PIT będą mogli stosować podatnicy PIT prowadzący działalność gospodarczą, którzy będą opłacać podatek dochodowy :
- według skali podatkowej (art. 27 ustawy PIT), 
- wg IP BOX (art. 30ca ustawy PIT), 
- w formie podatku liniowego (art. 30c ustawy PIT) oraz 
- w formie zryczałtowanego podatku dochodowego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (rozdział 2 ustawy o ryczałcie).

Przy obliczaniu tego limitu będzie brany pod uwagę średni kursu euro ogłaszany przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy. 

Jeżeli w poprzednim roku podatnik prowadził działalność samodzielnie i w formie, np. spółki jawnej, to do ustalenia limitu przychodów dla celów prawa do kasowego PIT będą uwzględniane tylko przychody z działalności prowadzonej samodzielnie. 

Przedsiębiorstwo w spadku, przy obliczaniu limitu 250 tys. euro, będzie uwzględniało również przychody zmarłego przedsiębiorcy, co oznacza, że będą sumowane przychody z poprzedniego roku osiągnięte z działalności prowadzonej samodzielnie przez zmarłego przedsiębiorcę i przychody przedsiębiorstwa w spadku.

Z kasowego PIT będą mogły korzystać osoby fizyczne osiągające przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie. Jak wyjaśniło Ministerstwo Finansów, samodzielne prowadzenie działalności nie oznacza, że w tej działalności podatnik nie może zatrudniać pracowników. Samodzielne prowadzenie działalności oznacza, że prawa do kasowego PIT nie będą miały osoby prowadzące działalność gospodarczą, np. w formie spółki cywilnej czy spółki jawnej. 

Kasowy PIT - warunki

Kasowy PIT będzie dotyczył tylko transakcji udokumentowanych fakturami. Jak wyjaśnia resort finansów, istotne znaczenie będzie miało również to, żeby faktura była wystawiona w terminach określonych zgodnie z odrębnymi przepisami. Wymóg udokumentowania transakcji fakturami ułatwi weryfikację zasadności stosowania przez przedsiębiorców metody kasowej. 

Będzie dotyczył również wyłącznie transakcji pomiędzy przedsiębiorcami (B2B), tj. podatnik będzie rozpoznawał przychód w sposób kasowy, gdy stroną transakcji będzie inny przedsiębiorca, o którym mowa w przepisach ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 236). 

Metoda kasowa rozliczania przychodów w PIT i ryczałcie nie będzie miała zastosowania do transakcji z podmiotami powiązanymi, z tym, że w tym przypadku, wywieranie znaczącego wpływu będzie rozumiane jako posiadanie bezpośrednio lub pośrednio 5%, np. udziałów w kapitale lub praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających. Podmiot powiązany będzie oceniany w kontekście przesłanek określonych w art. 23m ust. 1 pkt 4 ustawy PIT. 
Metoda kasowa nie znajdzie zastosowania także w przypadku transakcji z podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową lub zagranicznym zakładem położonym na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową.

Ministerstwo Finansów wskazuje, że omawiana nowelizacja nie przewiduje analogicznego rozwiązania po stronie kosztów uzyskania przychodów, tj. nie wyłącza kosztów wynikających z transakcji z podmiotem powiązanym lub podmiotem z kraju stosującego szkodliwą konkurencję podatkową z kasowej metody rozliczania kosztów uzyskania przychodów, tj. z zakresu projektowanego art. 22 ust. 4a ustawy PIT. Rozwiązanie to oznaczałoby, że koszty wynikające z transakcji z takimi podmiotami byłyby podatkowo rozliczane korzystniej w stosunku do kosztów wynikających z transakcji z pozostałymi podmiotami. Podatnik, który wybrał kasowy PIT, koszty wynikające z transakcji z podmiotem powiązanym lub podmiotem z kraju stosującego szkodliwą konkurencję podatkową mógłby zaliczyć te koszty do kosztach uzyskania przychodów nawet, jeżeli nie zostały jeszcze opłacony, a koszty wynikające z transakcji z podatnikiem niepowiązanym, dopiero po ich opłaceniu. 

 

Chcesz płacić kasowy PIT? Złóż oświadczenie do urzędu skarbowego

Ministerstwo Finansów poinformowało, że konieczne dla stosowania kasowego PIT będzie złożenie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego oświadczenia o jego wyborze. Kasowy PIT będzie więc dobrowolną, fakultatywną formą rozliczeń podatku dochodowego. 
Oświadczenie w tej sprawie podatnicy będą mogli składać do 20 lutego roku podatkowego, a podatnicy rozpoczynający działalność w trakcie roku, do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym rozpoczęli działalność, albo do końca roku podatkowego, jeżeli działalność rozpoczęli w grudniu roku podatkowego.

Złożone oświadczenie o wyborze kasowego PIT będzie skutkowało również na lata następne, do czasu rezygnacji. Oznacza to, że podatnicy nie będą obowiązani corocznie składać oświadczenia o wyborze kasowego PIT. Oczywiście oświadczenie to zachowa moc na lata następne przy założeniu, że w poszczególnych latach podatkowych będą spełnione przesłanki do stosowania przez podatnika metody kasowej. W celu rezygnacji z kasowego PIT podatnicy będą obowiązani złożyć oświadczenie do 20 lutego roku podatkowego. 

Kasowy PIT - od kiedy

Większość przepisów omawianej nowelizacji ma wejść w życie od 1 stycznia 2025 r. 

Nowe przepisy dotyczące tzw. kasowego PIT, co do zasady, będą miały zastosowanie do przychodów udokumentowanych fakturami wystawionymi, w terminach określonych zgodnie z odrębnymi przepisami, po 31 grudnia 2024 r. oraz kosztów uzyskania przychodów poniesionych po 31 grudnia 2024 r., przy założeniu, że przychody albo koszty uzyskania przychodów nie zostały odpowiednio zaliczone do przychodów przed wejście w życie zmian, tj. przed dniem 1 stycznia 2025 r., zgodnie z art. 14 ustawy PIT albo koszty nie zostały potrącone przed tą datą, tj. przed dniem 1 stycznia 2025 r. 

Jak wyjaśnia Ministerstwo Finansów w uzasadnieniu omawianego projektu, nowe przepisy dotyczące metody kasowej nie znajdą zastosowania, np. w przypadku faktury wystawionej po 31 grudnia 2024 r., jeżeli tą fakturą jest udokumentowany przychód rozpoznany w 2024 r., np. w związku z wydaniem towaru albo wykonaniem usługi w 2024 roku.

Jeżeli w 2024 r. podatnik otrzyma, np. zaliczkę na poczet dostawy towarów lub wykonania usługi, ale wydanie towaru lub wykonanie usługi oraz wystawienie faktury nastąpi w 2025 r., kiedy podatnik będzie już korzystał z metody kasowej, to w takim przypadku pobraną zaliczkę zaliczy do przychodów z działalności gospodarczej w 2025 r., np. 15 styczniu 2025 r., przyjmując, że z tą datą zostanie wystawiona faktura - tłumaczy Ministerstwo Finansów.

Kasowy PIT a rozliczenie VAT

W toku konsultacji omawianego projektu Stowarzyszenie Księgowych w Polsce podniosło kwestię wpływu kasowego PIT na rozliczenia VAT. SKwP wskazało, że wpłata należności jest kwotą brutto, tj. wartości „przychodowej” (netto) plus VAT, który nie jest elementem przychodu. Zdaniem Stowarzyszenia może pojawić się problem z podziałem wpłaty na te dwie części: 
1) W przypadku wpłaty częściowej: - czy wpłata domyślnie jest elementem części netto, VATu, czy ma być liczona proporcją? - co w przypadku wpłaty tylko VATu na rachunek „VATowski”? Czy wtedy można uznać, że jest to tylko VAT? - jak liczyć i klasyfikować częściową wpłatę, jeśli sprzedaż obejmuje różne stawki VAT (np. 5% i 23%)? 
2) W przypadku przedpłaty pojawiają się pytania jak wyżej i dochodzi jeszcze kwestia możliwej zmiany stawki VAT w momencie późniejszej realizacji sprzedaży.

Ministerstwo Finansów odpowiedziało, że rozwiązania w zakresie kasowego PIT nie zmieniają zasad naliczania podatku VAT. Jeżeli zatem zapłata będzie częściowa, to i odpowiednio zostanie naliczony podatek VAT.

 

Źródło: Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (POPRZEDNI TYTUŁ: projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne) (UA2)

oprac. Paweł Huczko