Ostatnie dni grudnia zwykle bywają momentem, w którym następuje podsumowanie mijającego roku, a ten biorąc pod uwagę zmiany w polskim prawie był bardzo obfity. Oczywiście ilość powstających aktów prawnych, czy też ich nowelizacji nie zawsze przekłada się na ich jakość, jednak w poniższym podsumowaniu zostaną przedstawione najważniejsze oraz najbardziej korzystne dla przedsiębiorców nowelizacje mijającego roku.
Taką z całą pewnością jest ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. zmieniająca ustawę o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2009 r., Nr 18, poz. 97). Wprowadziła ona rozwiązania mające przyczynić się do zniesienia formalizmu na rzecz szybkości i sprawności systemu ewidencji przedsiębiorców - już na etapie podjęcia działalności gospodarczej. Środkiem służącym realizacji powyższego celu ma stać się ,,zasada okienka” realizowana w dwóch etapach: jako ,,jedno okienko” (obowiązuje od 31 marca 2009 r.) oraz ,,zero okienka” (co będzie możliwe z dniem 1 lipca 2011 r., kiedy zostanie utworzona Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej). Wprowadzenie zasady ,,jednego okienka” umożliwiło rozpoczęcie działalności gospodarczej poprzez złożenie jednego wniosku rejestrującego taką działalność w urzędzie gminy, który następnie przekazuje wniosek do urzędu skarbowego, zakładu ubezpieczeń społecznych oraz urzędu statystycznego, co uprościło i przyśpieszyło procedurę (przynajmniej w zakresie urzędu skarbowego i zakładu ubezpieczeń społecznych), gdyż przed wejściem w życie powyższych przepisów osoba zakładająca własną firmę dokonywała osobiście zgłoszeń do poszczególnych rejestrów. Dodatkowo należy podkreślić, iż taki wniosek jest zwolniony od opłat.
Ponadto, bardzo ważnym aspektem powyższej nowelizacji jest także uregulowanie w sposób przejrzysty zasad kontroli w przedsiębiorstwach, gdyż od marca 2009 r. ustawa o swobodzie działalności gospodarczej w sposób kompleksowy i niemal całościowy reguluje wszelkie kontrole przedsiębiorców przez różne organy administracji publicznej. Najistotniejsze zmiany dotyczą jednak czasu trwania kontroli i jej zakresu, gdyż jej przedmiotem nie może już być przedsiębiorca, a wyłącznie wykonywana przez niego działalność go¬spodarcza, a obniżony czas trwania kontroli wynosi obecnie, w zależności od wielkości firmy, od 12 dni roboczych w małych do 48 dni w największych przedsiębiorstwach.
Wszystkie powyższe zmiany ustawy wprowadzone w 2009 roku wchodzą w zakres ,,Pakietu na rzecz rozwoju przedsiębiorczości”. Wydaje się, że praktyka pokaże, czy ich wprowadzenie rzeczywiście ułatwi życie przedsiębiorcom oraz osobom dopiero rozpoczynającym działalność gospodarczą. Samo uchwalenie dobrych przepisów nie wystarczy, powinny iść za tym odpowiednio wcześniej przygotowane zmiany w urzędach, szkolenia urzędników, wytyczne prowadzące do tego, aby takie ustawy mogły rzeczywiście zacząć obowiązywać.
Kolejną, wartą uwagi nowelizacją jest ustawa z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 217, poz. 1381). Jedną z najważniejszych zmian w odniesieniu do spółek osobowych w stosunku do poprzedniej regulacji, jest zniesienie obowiązku przekształcania spółek cywilnych w spółki jawne. W poprzednim stanie prawnym obowiązek taki powstawał jeśli przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnęły wartość powodującą, zgodnie z przepisami o rachunkowości, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych. Obecnie nadal istnieje możliwość przekształcenia spółki cywilnej w jawną - jest to jednak tylko możliwość, a nie obowiązek.
Kolejna dość ważna zmiana dotyczyła formy zawarcia umowy spółki partnerskiej. Do czasu wejścia w życie przedmiotowej nowelizacji aby założyć spółkę partnerską trzeba było zawrzeć umowę spółki w formie aktu notarialnego. Obecnie, podobnie jak w spółce jawnej, wystarczy forma pisemna.
Najistotniejszą zmianą w organizacji i funkcjonowaniu spółek kapitałowych: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej „sp. z o. o.”) oraz spółki akcyjnej (dalej „S.A.”) było obniżenie minimalnego kapitału zakładowego sp. z o.o. do 5 000 zł (zamiast 50.000 zł), a S.A. do 100 000 zł (zamiast 500.000 zł, nie dotyczy to jednak spółek, których wysokość kapitału zakładowego określana jest w innych ustawach). Ta zmiana spowodowała, że nie jest już konieczne dysponowanie dużymi funduszami żeby założyć spółkę i rozpocząć działalność w takiej formie, która pozwala uwolnić wspólników od odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Jednakże z drugiej strony, niski kapitał zakładowy wiąże się z kilkoma niedogodnościami, m.in. niskim zaufaniem kontrahentów (jakkolwiek nawet wysoki kapitał nie jest gwarantem dobrej sytuacji finansowej spółki).
Kontynuując analizę przepisów prawnych wprowadzonych w mijającym roku, należy również wspomnieć o ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 234, poz. 1572, dalej „ustawa”), na mocy której wprowadzono możliwość ogłoszenia upadłości przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, których niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności (tzw. upadłość konsumencka). Do wejścia w życie powyższych przepisów, upadłość ogłosić mogli przedsiębiorcy (zarówno osoby fizyczne, jak i prawne), spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej, a także wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem oraz wspólnicy spółki partnerskiej.
Należy podkreślić, iż postępowanie upadłościowe dotyczące osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej cechuje szereg różnic w porównaniu do regulacji odnoszących się do upadłości innych podmiotów. Wniosek o ogłoszenie takiej upadłości może zgłosić tylko dłużnik, a sąd go oddala jeżeli niewypłacalność dłużnika nie powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności, w szczególności w przypadku gdy dłużnik zaciągnął zobowiązanie będąc niewypłacalnym, albo w sytuacji, gdy do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą.
Warto również zauważyć, iż wniosek, który nie spełnia wymagań formalnych lub który jest nieopłacony, nie jest zwracany przez sąd bez wzywania do uzupełnienia, tak jak to ma miejsce w zwykłym postępowaniu upadłościowym. Dodatkowo, w stosunku do dłużnika, będącego osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, mają zastosowanie przepisy o zwolnieniu od kosztów sądowych. Nie stosuje się natomiast przepisów dotyczących obowiązku zgłoszenia wniosku nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.
Kolejną wartą podkreślenia nowelizacją mijającego roku jest ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 206, poz. 1591). Zmieniła ona przepisy dotyczące warunków, jakie powinien spełnić wykonawca, aby mógł ubiegać się o udzielenie zamówienia publicznego. Dopuszczono m. in. zastrzeżenie, że o udzielenie zamówienia będą mogli ubiegać się tylko wykonawcy zatrudniający odpowiednią liczbę osób niepełnosprawnych.
Powyższa ustawa zmieniła dodatkowo przepisy zawierające katalog przesłanek wykluczenia wykonawcy z postępowania. Wprowadziła również przepisy nakładające na wykonawcę obowiązek udowodnienia, że spełnia on warunki udziału w postępowaniu, oraz że nie zachodzą w stosunku do niego przesłanki wykluczenia z postępowania. Zmienione są także przesłanki zwrotu wadium wykonawcom. Ponadto przedmiotowa nowelizacja wprowadziła doprecyzowanie, zgodnie z którym w przypadku przedłużenia okresu związania ofertą po wyborze najkorzystniejszej oferty, obowiązek wniesienia nowego wadium lub przedłużenia wadium wcześniej wniesionego dotyczy tylko wykonawcy, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza. Należy również podkreślić, że usunięte zostały przepisy o obowiązku żądania przez zamawiającego zabezpieczenia od wykonawcy, pozostawiono tylko możliwość fakultatywnego żądania zabezpieczenia oraz wprowadzono możliwość i określono zasady udzielania przez zamawiającego zaliczek na poczet wykonania zamówienia.
Ze względu na fakt, iż mijający rok był niezwykle bogaty w nowelizacje oraz nowe akty prawne, nie sposób byłoby opisać je wszystkie, jednak nowelizacje przedstawione w naszych publikacjach zasługują na szczególną uwagę ze względu na swoją wartość zarówno dla sytuacji osób fizycznych, zwłaszcza przepisy umożliwiające ogłoszenie tzw. upadłości konsumenckiej, jak i dla przedsiębiorców.
Maciej Szulikowski
Radca Prawny i Partner Zarządzający
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna