Komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego jest to przekształcenie w całości przedsiębiorstwa państwowego lub komunalnego w spółkę akcyjną lub spółkę z o.o. prawa handlowego, zgodnie z zapisami ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. W wyniku komercjalizacji powstaje jednoosobowa spółka Skarbu Państwa. Spółka wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorstwa państwowego, bez względu na charakter prawny tych stosunków.
Jaki jest cel komercjalizacji?
W założeniu przyjmuje się, że celem komercjalizacji jest usprawnienie obrotu gospodarczego, polegające na ujednoliceniu zasad działalności przedsiębiorstw państwowych z tymi, na których opierają się prywatne podmioty gospodarcze. Skomercjalizowane przedsiębiorstwo sprawniej reaguje na sytuacje rynkowe i działania konkurencji, łatwiej pozyskuje zewnętrzne źródła finansowania.
Przedsiębiorstwo państwowe z reguły ma ograniczony dostęp do kapitału, np. nie może emitować obligacji zabezpieczonych majątkiem. Sytuacja ta zmienia się w przypadku przekształcenia.
Istotne znaczenie ma tutaj zmiana zasad zarządzania majątkiem przedsiębiorstwa przejętym po komercjalizacji, zwiększająca odpowiedzialność organów decyzyjnych, które działają według innych reguł niż te, które funkcjonowały w przedsiębiorstwie państwowym.
Ustawa o komercjalizacji definiuje w zasadzie dwie opcje komercjalizacji:
- prywatyzacyjną, mającą na celu zmianę struktury własności kapitału przedsiębiorstwa państwowego i udostępnienie akcji (lub udziałów) osobom trzecim,
- samoistną - nieprywatyzacyjną, stanowiącą przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną lub z o.o. w innym celu niż prywatyzacja.
Regułą jest komercjalizacja w celu prywatyzacji, której dokonuje minister do spraw Skarbu Państwa. Natomiast wyjątkiem od tej zasady jest komercjalizacja w innym celu. Dokonuje jej również minister do spraw Skarbu Państwa za zgodą Rady Ministrów. Ustawa nie precyzuje, jaki może być inny niż prywatyzacja cel komercjalizacji.
Powszechnie przyjmuje się, że komercjalizacja stanowi pierwszy etap prywatyzacji pośredniej (zwanej kapitałową). Na tym etapie jednoosobowa spółka Skarbu Państwa powinna zostać zrestrukturyzowana tak, aby mogła sprawniej funkcjonować w otoczeniu rynkowym, doprowadzając do podniesienia efektywności działania przedsiębiorstwa. Tym samym najważniejszym celem komercjalizacji wydaje się cel ekonomiczny, który może być osiągnięty dzięki ustanowieniu przejrzystej struktury decyzyjnej i nadzorczej oraz możliwości szybszej i łatwiejszej prywatyzacji, gdyż proces sprzedaży akcji jest technicznie znacznie prostszy niż sprzedaż przedsiębiorstwa jako zbioru dóbr fizycznych.
Niejasny jest natomiast proces komercjalizacji w innym celu niż prywatyzacja, gdyż ustawodawca nie określił, jaki ma charakter i zakres znaczeniowy określenie „inny cel”. Tym innym celem jest zapewne zamiar zachowania własności państwowej w utworzonej jednoosobowej spółce Skarbu Państwa. Może to być uzasadnione w przypadku przedsiębiorstw o znaczeniu strategicznym, przedsiębiorstw zbrojeniowych czy niektórych o charakterze użyteczności publicznej.
Więcej na ten temat przeczytasz w Biuletynie Głównego Księgowego