Polecamy: Samochód po zmianach od 1 kwietnia 2014 - multipakiet
Na wstępie warto zauważyć, że prawo rzymskie jest jednym z filarów kultury europejskiej. Nie dziwi więc fakt, że wiele konstrukcji i zasad tego prawa funkcjonuje w prawie państw europejskich po dzień dzisiejszy, choć często w zmienionej formie i treści. Paremie łacińskie, czyli krótkie sentencje, są natomiast nadal używane przez prawników, gdyż ich skrócona forma oraz uniwersalny charakter pozwala na wyrażenie zasady prawnej w zaledwie jednym zdaniu zrozumiałym dla prawników niezależnie od języka ojczystego.
Pierwszą paremią, którą chcielibyśmy przybliżyć jest zasada ei incumbit probatio, qui dicit, non ei, qui negat. W dosłownym tłumaczeniu zasada ta oznacza: ciężar dowodowy spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym kto zaprzecza. Jest to zasada stosowana dziś powszechnie w prawie cywilnym i oznacza, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie wywodzącej z tego faktu skutki prawne. Uważa się bowiem, że ten kto wnosi do sądu daną sprawę ma do tego podstawę i musi to udowodnić.
Łacińskie paremie prawnicze - część II
Łacińskie paremie prawnicze - część III
Ciężar dowodu ma związek z zasadą kontradyktoryjności, która od dnia 1 lipca 1996 r. dominuje w systemie polskiego postępowania cywilnego. Zgodnie z nią, to strony mają toczyć spór i przedstawiać przed sądem dowody na prawdziwość swoich twierdzeń. Sąd nie ma obowiązku dążenia do ustalenia, jaki jest stan faktyczny. Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 kodeksu postępowania cywilnego), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 kodeksu postępowania cywilnego) spoczywa na stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne (art. 6 kodeksu cywilnego)
Oczywiście przeprowadzanie dowodu nie jest obowiązkiem strony, a jedynie prawem, lecz jak wiadomo przedstawienie twierdzenia i nie skorzystanie z prawa do jego dowodzenia może skutkować negatywnym rozpatrzeniem powództwa.
Aby przybliżyć powyższą zasadę, posłużymy się prostym przykładem. Powód dochodzący od byłego pracodawcy zapłaty wynagrodzenia za pracę, który nie udowodni, że pomiędzy nim a pozwanym doszło do zawarcia umowy o pracę na określonych zasadach, nie udowodni także, że powinien otrzymać żądane wynagrodzenie. W konsekwencji z dużym prawdopodobieństwem powództwo takie zostanie oddalone jako nieudowodnione.
Zastosowanie powyższej zasady niesie za sobą duże konsekwencje dla stron postępowania sądowego. Skutkiem oddalenia powyższego powództwa jest nie tylko nie uzyskanie przez powoda żądanego wynagrodzenia za pracę, ale także powstanie sytuacji rzeczy osądzonej (res iudicata). Oznacza to, że jeśli kiedykolwiek zapadnie wyrok w sprawie danego roszczenia, nie można znowu wszczynać powództwa w tej samej sprawie.
Od omawianej zasady dotyczącej ciężaru dowodu istnieją także pewne odstępstwa. Mają one zastosowanie przede wszystkim gdy strona dowodząca zasługuje na szczególną ochronę oraz gdy udowodnienie danego faktu jest wysoce utrudnione lub niemożliwe. Takimi odstępstwami są m.in. obowiązujące w polskim postępowaniu cywilnym domniemania prawne, które zwalniają z przeprowadzania dowodu. Przykładowo w razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe (art. 9 kodeksu cywilnego). W takiej sytuacji ciężar dowodu spoczywa jedynie na osobie, która chce obalić ww. domniemania prawne, tj. np. chce wykazać, że dziecko urodziło się martwe.
Podsumowując, należy zauważyć jak duże przełożenie na nasz współczesny system prawny mają zasady wywodzące się z prawa starożytnych Rzymian. Dlatego znajomość paremii prawniczych i prezentowanych przez nie zasad prawnych jest cenną umiejętnością nie tylko dla prawników. W kolejnej publikacji przedstawimy kolejną istotną paremię łacińską: ignorantia iuris nocet.
Sankcje za nieterminowe składanie sprawozdań finansowych - od 1 stycznia 2015 r.
Zapraszamy na forum Księgowość
Maciej Szulikowski
radca prawny i partner zarządzający
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna