Jeżeli przy ewidencji materiałów spółka korzysta ze stałych cen ewidencyjnych, musi rozliczyć różnicę między przyjętą wartością a ceną faktycznie zapłaconą. Do księgowania takich rozliczeń należy skorzystać z konta zespołu 3 „Odchylenia od cen ewidencyjnych”.
Przyjęcie materiałów do magazynu, a także ich rozchód spółka może ewidencjonować w księgach rachunkowych w stałych lub zmiennych cenach ewidencyjnych. Ponadto ustawa o rachunkowości daje możliwość podjęcia przez kierownika jednostki decyzji o jednorazowym ich odpisywaniu w koszty na dzień zakupu. Należy w takim przypadku wziąć pod uwagę rodzaj i wartość poszczególnych grup rzeczowych składników aktywów obrotowych.
Jeżeli spółka przyjmie takie zasady nie później niż na dzień bilansowy, konieczne będzie ustalenie stanu takich składników aktywów, wycena, a następnie korekta kosztów o wartość tego stanu. Wybrane metody wyceny materiałów, jak i rozliczenia odchyleń od cen ewidencyjnych powinny być zapisane w polityce rachunkowości firmy. W zależności od wyboru metody wynik finansowy w sprawozdaniu będzie się różnił.
Wycena materiałów
Jeżeli spółka nie odpisuje materiałów bezpośrednio w koszty, może je ujmować według rzeczywistych cen zakupu lub nabycia, czyli zmiennych cen ewidencyjnych. W takim przypadku rozchód materiałów można wyceniać, zgodnie z ustawą o rachunkowości, według wybranej metody:
l średnioważonej - według cen przeciętnych,
l FIFO (pierwsze weszło, pierwsze wyszło) - rozchód kolejno po cenach, po których jednostka nabyła materiały najwcześniej,
l LIFO (ostatnie weszło, pierwsze wyszło) - wyceniając rozchód kolejno po cenach, po których jednostka nabyła materiały najpóźniej,
l przez szczegółową identyfikację rzeczywistych cen nabycia, które dotyczą określonego rozchodu, niezależnie od daty zakupu.
JAK OBLICZYĆ WSKAŹNIK NARZUTU ODCHYLEŃ
W = (Oz + On) x 100 / Mz + Mn
gdzie:
W - wskaźnik narzutu odchyleń stałych cen ewidencyjnych
Oz - odchylenia przypadające na zapas
On - odchylenia przypadające na zapas w okresie sprawozdawczym
Mz - wartość zapasów materiałów
Mn - wartość przychodu materiałów w okresie sprawozdawczym
JAK USTALIĆ CZĘŚĆ ODCHYLEŃ
Ow = W x Mw / 100
gdzie:
Ow - odchylenie przypadające na konkretny rozchód materiałów
Mw - wartość rozchodowanych materiałów
W - wskaźnik narzutu odchyleń
Zapis na kontach
Wprowadzenie do ksiąg rachunkowych składników majątku według zmiennych cen ewidencyjnych może być odzwierciedlone zapisem: strona Wn konta 311 „Materiały w magazynie” (według cen nabycia lub zakupu) i strona Wn konta 225 „Rozliczenie VAT naliczonego” (VAT naliczony podlegający odliczeniu), strona Ma konta 300 „Rozliczenie zakupu”.
Z kolei wydanie materiałów do zużycia na potrzeby działalności operacyjnej ewidencjonuje się za pomocą dowodu Rw, np. dokonując następującej operacji - strona Wn 411 „Zużycie materiałów”, strona Wn konta 311 „Materiały w magazynie”.
Stałe ceny
Inną możliwością jest przyjęcie do wyceny przychodów i rozchodów materiałów na dłuższy okres, np. rok, tzw. stałej ceny ewidencyjnej. Firma może ustalić ją na poziomie cen przewidywanych przykładowo przez ustalenie ceny najczęściej występującej lub średniej ceny z poprzedniego okresu.
Jeżeli wartość przyjętych cen jest wyższa od cen rzeczywistych, odchylenia należy zaewidencjonować po stronie kredytowej. Po stronie debetowej ewidencjonuje się odchylenia, w przypadku gdy stałe ceny ewidencyjne są niższe od cen rzeczywistych.
Odchylenia od cen ewidencyjnych należy uwzględnić również przy rozchodzie materiałów. W tym celu konieczne jest ustalenie wskaźnika narzutu odchyleń. Ewidencja rozliczenia różnic będzie przebiegała w następujący sposób:
1. Przy przyjęciu materiałów do magazynu - różnica między wartością w cenach ewidencyjnych a ceną zakupu:
a) gdy cena zakupu jest wyższa od cen ewidencyjnych (odchylenie debetowe): strona Wn konta 341 „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”, strona Ma konta 300 „Rozliczenie zakupu”.
b) gdy cena zakupu jest niższa od cen ewidencyjnych (odchylenie kredytowe): strona Wn konta 300 „Rozliczenie zakupu”, strona Ma konta 341 „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”.
2. Przy wydaniu materiałów do produkcji - przeksięgowanie odchyleń przypadających na zużycie materiałów:
a) odchylenia kredytowe: strona Wn konta 341 „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”, strona Ma konta 411 „Zużycie materiałów”,
b) odchylenia debetowe: strona Wn konta 411 „Zużycie materiałów”, strona Ma konta 341 „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”.
PRZYKŁAD
JAK UJĄĆ ROZCHÓD MATERIAŁÓW
Firma zakupiła 10 000 sztuk materiału po 17 zł za sztukę. 5000 sztuk materiału zostało wydane do produkcji. Otrzymana od dostawcy faktura: 207 400 zł (170 000 zł + 22 proc. VAT - 37 400 zł). Ewidencja materiałów jest prowadzona w stałych cenach ewidencyjnych - 15,5 zł/ szt.
1) Przyjęcie do magazynu materiałów w stałych cenach ewidencyjnych - 155 000 zł (10 000 szt. x 15,5 zł)
2) Otrzymanie faktury od dostawcy - 207 400 zł (w tym 22 proc. VAT).
3) Wyksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych - 15 000 zł (170 000 zł - 155 000 zł)
4) VAT naliczony w fakturze od dostawcy podlegający odliczeniu - 37 400 zł.
5) Wydanie połowy zakupionego materiału z magazynu do produkcji - 77 500 zł.
6) Przeksięgowanie odchyleń przypadających na zużyte materiały: 7500 zł [5000 szt. x (17 - 15,5)].
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jak ująć rozchód materiałów
AGNIESZKA POKOJSKA
PODSTAWA PRAWNA
l Art. 17 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).