Firmy, które prowadzą księgi rachunkowe, zgodnie z ustawą o rachunkowości muszą sporządzić na dzień bilansowy sprawozdanie finansowe. W przypadku gdy rok obrotowy pokrywa się z kalendarzowym, dniem bilansowym jest 31 grudnia. Od tego momentu spółki mają trzy miesiące na ukończenie sprawozdania (ten termin nie dotyczy sprawozdań skonsolidowanych). Składa się ono z bilansu, rachunku zysków i strat, a także informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do sprawozdania oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.
Dodatkowe obowiązki
W przypadku spółek, których sprawozdanie zgodnie z ustawą o rachunkowości podlega badaniu przez biegłego rewidenta, taki raport obejmuje dodatkowo rachunek przepływów pieniężnych oraz zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym. Różnice w tym przypadku nie ograniczają się jednak wyłącznie do elementów sprawozdania. Warto pamiętać, że prawo bilansowe pozwala spółkom, które nie podlegają badaniu, korzystać z uproszczeń. Przykładowo mogą one kwalifikować umowy leasingu zgodnie z kryteriami ustaw o podatku dochodowym, czy też nie ujmować w księgach rachunkowych aktywów i rezerw z tytułu podatku odroczonego.
Ponieważ w praktyce firmy korzystają z tego prawa od momentu, gdy zaczynają podlegać obowiązkowi badania, nie mogą dalej korzystać z tych uproszczeń. Ponadto muszą pokazać zmianę zasad zarówno w sprawozdaniu za okres, który będzie podlegał badaniu przez biegłego po raz pierwszy, jak i za okres poprzedni. Oznacza to, że jeżeli sprawozdanie za 2007 rok będzie podlegało badaniu, spółka musi wyliczyć podatek odroczony na dzień bilansowy 31 grudnia 2007 r., a także 2006 rok. Stan wyliczony za 2006 rok powinien być ujęty poprzez wynik finansowy lat ubiegłych. Natomiast stan za 2007 rok należy ująć jako zmianę stanu pomiędzy tymi okresami i wykazać poprzez wynik finansowy roku bieżącego (podatek dochodowy).
Podpisanie sprawozdania
Jak to już zostało wskazane, na sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego spółka ma trzy miesiące od dnia bilansowego. Po tym czasie sprawozdanie powinno zostać przedstawione organom zatwierdzającym (czyli w spółce akcyjnej walnemu zgromadzeniu akcjonariuszy, a w spółce z o.o. zgromadzeniu wspólników). Ustawa o rachunkowości wymaga, aby zatwierdzenia dokonać nie później niż sześć miesięcy od dnia bilansowego. Należy jednak pamiętać, że w przypadku gdy jednostka podlega obowiązkowemu badaniu, podpisanie sprawozdania musi być poprzedzone jego weryfikacją przez biegłego rewidenta. Wprowadzenie do opinii zastrzeżeń nie musi oznaczać, że sprawozdanie jest błędne. Oznacza to jednak, że biegły nie może z całą pewnością wypowiedzieć się na temat poprawności badanego sprawozdania finansowego.
Warto przypomnieć, że jeżeli biegły wyda opinię negatywną lub też odmawia jej wydania, wyłącza to możliwość wypłaty dywidend wspólnikom. Zgodnie z ustawą o rachunkowości podział lub pokrycie wyniku finansowego netto jednostek może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający, poprzedzonego wyrażeniem przez biegłego rewidenta opinii o tym sprawozdaniu bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto, dokonany bez spełnienia tego warunku, jest nieważny z mocy prawa.
W przypadku jednostek, które nie są zobowiązane do badania sprawozdania, podziału wyniku można dokonać po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez uprawniony do tego organ.
Złożenie sprawozdania
Kolejnym krokiem jest złożenie przez kierownika jednostki (zarząd) we właściwym rejestrze sądowym rocznego sprawozdania finansowego, opinii biegłego rewidenta, jeżeli podlegało ono badaniu, odpisu uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty. Na wypełnienie tego obowiązku, co do zasady, firma ma 15 dni od dnia zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego.
Warto pamiętać, że zgodnie z ustawą o rachunkowości, niedopełnienie tego obowiązku podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Konsekwencją niedopełnienia obowiązku publikacji może być również wykreślenie jednostki z właściwego rejestru.
Z kolei konieczność publikacji sprawozdań finansowych w Monitorze Polskim B, również w terminie 15 dni od zatwierdzenia sprawozdania, dotyczy wyłącznie jednostek, które podlegają obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta. W tym przypadku publikacji podlega: wprowadzenie do sprawozdania finansowego stanowiące część informacji dodatkowej, bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie zmian w kapitale własnym i rachunek przepływów pieniężnych.
Odpowiedzialność karna
Warto pamiętać, że to zarząd odpowiada za prawidłowe wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości. Przykładowo za dopuszczenie do zawarcia w sprawozdaniu nierzetelnych danych podlega według ustawy o rachunkowości grzywnie, karze pozbawienia wolności do lat dwóch albo obu tym karom łącznie.
Sankcje przewidziane są również w kodeksie karnym. Jeżeli podpisanie nieprawidłowego sprawozdania wyrządzi spółce co najmniej znaczną szkodę majątkową, może to skutkować zgodnie z art. 296 kodeksu karnego odpowiedzialnością osób, które sprawozdanie to podpisały. W zależności od rozmiaru szkody osoba, która podpisała nieprawidłowe sprawozdanie, może podlegać karze od trzech miesięcy do dziesięciu lat pozbawienia wolności.
Z kolei według art. 587 kodeksu spółek handlowych, kto ogłasza dane nieprawdziwe albo przedstawia je organom spółki, władzom państwowym lub osobie powołanej do rewizji, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
KTO PODPISUJE SPRAWOZDANIE
Sprawozdanie podpisuje osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych, oraz kierownik jednostki, a jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy - wszyscy członkowie tego organu. Odmowa podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia, które dołącza się do sprawozdania finansowego.
KTÓRE FIRMY MUSZĄ PODDAWAĆ SPRAWOZDANIA BADANIU
Badaniu podlegają sprawozdania firm, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:
- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro,
- przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro
AGNIESZKA POKOJSKA
Podstawa prawna
- Art. 52, art. 53, art. 64 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).
- Art. 296 ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).
- Art. 587 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).