Wskażemy również, w jaki sposób należy ustalać podstawę opodatkowania gruntów zabudowanych oraz jaką stawkę stosuje się przy ich dostawie.
1. Opodatkowanie podatkiem VAT sprzedaży działek budowlanych
Jan Kowalski nie prowadzi działalności gospodarczej. W ciągu kilku miesięcy sprzedał cztery działki budowlane, które 10 lat temu odziedziczył w spadku po rodzicach. Czy transakcje sprzedaży działek należy opodatkować podatkiem VAT?
Sprzedaż majątku osobistego - brak działalności handlowej
Nie. Nie jest działalnością handlową, a zatem i gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT, sprzedaż majątku osobistego, który nie został nabyty w celu jego odsprzedaży. Sprzedaż, nawet kilkukrotna, przedmiotów z majątku prywatnego osoby fizycznej, które nie są związane z działalnością gospodarczą oraz nie były nabyte w celu ich odsprzedaży, nie ma charakteru handlowego podlegającego opodatkowaniu VAT (tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu).
Przedmiotowe zagadnienie jest niezmiernie sporne, gdyż organy podatkowe w większości przypadków twierdzą, że opisana w pytaniu sytuacja powoduje, że sprzedawca staje się podatnikiem podatku VAT i jest obowiązany do odprowadzenia podatku VAT. Takie stanowisko potwierdza również Ministerstwo Finansów.
Na dodatek, sporu tego nie rozstrzyga również w sposób jednoznaczny orzecznictwo sądów administracyjnych, gdyż możemy spotkać się z orzeczeniami, które potwierdzają stanowisko przedstawione w odpowiedzi, ale są również wyroki wskazujące na zupełnie odmienną interpretację.
Poza tym skład siedmiu sędziów, rozpatrując przedmiotowe zagadnienie, umorzył postępowanie argumentując, iż sytuacje sprzedaży działek są na tyle różne, że każda sytuacja jest inna i powinna być rozpatrywana w sposób indywidualny. Jednocześnie umorzył postępowanie i tym samym odmówił podjęcia uchwały.
W przekonaniu autora właściwy jest pogląd wyrażony przez WSA we Wrocławiu, który stwierdził, iż nie jest działalnością handlową, a zatem i gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT, sprzedaż majątku osobistego, który nie został nabyty w celu jego odsprzedaży. Sprzedaż, nawet kilkukrotna, przedmiotów z majątku prywatnego osoby fizycznej, które nie są związane z działalnością gospodarczą oraz nie były nabyte w celu ich odsprzedaży, nie ma charakteru handlowego podlegającego opodatkowaniu VAT.
Z drugiej strony należy wskazać, iż stojąc na takim stanowisku, trzeba się liczyć z koniecznością prowadzenia sporu z organami podatkowymi. Najbezpieczniejszym sposobem dochodzenia swoich racji jest niewątpliwie zapłacenie podatku VAT od takiej transakcji, a następnie wystąpienie o stwierdzenie nadpłaty. To uchroni sprzedawcę od konieczności uiszczenia ewentualnych odsetek od zaległości podatkowych.
2. Opłaty z tytułu użytkowania wieczystego
Czy od opłaty za użytkowanie wieczyste ustanowione przed 1 stycznia 2004 r. należy uiszczać podatek VAT?
Brak opodatkowania w VAT
Nie. Ustanowienie użytkowania wieczystego przed 1 maja 2004 r. nie stanowiło ani opodatkowanej dostawy towarów, ani świadczenia usług (nie podlegało pod przepisy ustawy o VAT).
Użytkowanie wieczyste gruntów ustanowione przed 1 maja 2004 r. nie podlega w ogóle VAT. Ta kwestia została jednoznacznie rozstrzygnięta uchwałą siedmiu sędziów NSA z dnia 8 stycznia 2007.
Sąd stwierdził, iż opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego gruntów, ustanowionego przed dniem 1 maja 2004 r., czyli wtedy, gdy taka czynność nie podlegała podatkowi od towarów i usług, po wejściu w życie ustawy o VAT, ani nie zawiera w sobie należnego podatku, ani też nie powinna być powiększona o taki podatek na podstawie przepisów tej ustawy.
WAŻNE
Możliwość korzystania przez użytkownika wieczystego z gruntu, z wyłączeniem innych osób, i możliwość rozporządzania przez niego swoim prawem na wzór uprawnień właściciela przez długi czas trwania użytkowania wieczystego oznacza, że oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste stanowi przeniesienie prawa do rozporządzania tym gruntem jak właściciel, czyli dostawę gruntów, która nie była objęta opodatkowaniem podatkiem VAT przed dniem 1 maja 2004 r.
3. Jaką stawką należy opodatkować dostawę gruntu
Firma Helios spółka z o.o. sprzedała działkę budowlaną, na której posadowiony jest budynek, który może korzystać ze zwolnienia od podatku VAT. Jaką stawką opodatkować tę transakcję?
Zwolnienie z VAT
Sprzedaż budynku razem z gruntem będzie korzystała ze zwolnienia od podatku VAT.
W przypadku dostawy budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo części takich budynków lub budowli, z podstawy opodatkowania nie wyodrębnia się wartości gruntu. Oznacza to, że grunt przejmuje stawkę podatku, jaka obowiązuje w stosunku do sprzedawanego budynku (budowli).
Jeżeli budynek znajdujący się na gruncie korzysta ze zwolnienia, wówczas również grunt będzie zwolniony z VAT.
Towar używany
Zgodnie z ustawą o VAT towarem używanym jest obiekt budowlany (budynek mieszkalny lub niemieszkalny albo budowla, czyli obiekt inżynierii lądowej lub wodnej), w stosunku do którego:
1) od końca roku, w którym zakończono jego budowę, minęło co najmniej 5 lat, a także
2) w chwili zakupu nabywcy nie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Dodatkowo, aby móc zastosować zwolnienie z VAT dostawy używanych budynków i budowli lub ich części, należy mieć na względzie warunek określony w art. 43 ust. 6 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem, zwolnienie z VAT nie ma zastosowania, jeżeli przed wprowadzeniem ich do ewidencji środków trwałych lub w trakcie użytkowania wydatki (uprawniające do odliczania naliczonego podatku VAT) poniesione przez podatnika na jego ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.
Jednak, nawet jeśli przed wprowadzeniem tego budynku do ewidencji środków trwałych lub w trakcie jego użytkowania wydatki poniesione przez podatnika na jego ulepszenie stanowiły co najmniej 30% jego wartości początkowej i podatnik miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych wydatków, ale użytkował ten budynek w okresie dłuższym niż 5 lat w celu wykonywania czynności opodatkowanych - zwolnienie dostawy z VAT znajdzie tu zastosowanie.
WAŻNE
Zbycie prawa wieczystego użytkowania gruntu, w przypadku dostawy używanych budynków (budowli) trwale z gruntem związanych albo części takich budynków (budowli), jeżeli obiekty te albo ich części są zwolnione od podatku lub opodatkowane stawką podatku w wysokości 0%, jest zwolnione od VAT.
Jeśli jednak budynek będzie spełniał warunki do uznania go za towar używany, a tym samym będzie objęty zwolnieniem od VAT, to zbycie samego gruntu (prawa wieczystego użytkowania gruntu), z którym budynek ten jest integralnie i na trwale związany, także będzie od podatku VAT zwolnione.
Należy pamiętać, że sprzedaż gruntów niezabudowanych może być opodatkowana 22-proc. stawką VAT - jeżeli przedmiotem sprzedaży jest teren budowlany lub przeznaczony pod zabudowę. Może być też zwolniona od VAT, jeżeli przedmiotem sprzedaży jest inny grunt (np. rolny).
WAŻNE
Tereny niezabudowane inne niż tereny budowlane i tereny przeznaczone pod zabudowę zwolnione są z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.
Plan zagospodarowania przestrzennego
O przeznaczeniu gruntów niezabudowanych rozstrzyga plan zagospodarowania przestrzennego danego obszaru, a jeżeli takowego planu nie ma, należy oprzeć się o zapisy zawarte w ewidencji gruntów. Dokumentem stwierdzającym przeznaczenie terenu może być również studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Ustalenia studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych.
PODSTAWA PRAWNA
- ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)