Pojęcie cienkiej kapitalizacji (zwanej także niedostateczną kapitalizacją) odnosi się do finansowania spółek zależnych przez ich udziałowców. Kwestia ta dotyczy wszystkich podmiotów powiązanych, które otrzymały dofinansowanie w postaci pożyczki udzielonej przez swoich udziałowców.
Udziałowiec zamierzający dofinansować swoją spółkę może tego dokonać w postaci:
- pożyczki,
- dopłaty,
- kredytu,
- podwyższenia kapitału zakładowego.
Ograniczenia w kosztach
Co do zasady, zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek udzielonych spółce przez jej udziałowca lub kilku udziałowców łącznie posiadających nie mniej niż 25 proc. udziałów tej spółki, jeśli wartość zadłużenia spółki wobec tych udziałowców osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części przekraczającej tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek. Pod uwagę trzeba wziąć także inne podmioty posiadające co najmniej 25 proc. udziałów udziałowca spółki. Udziały należy rozumieć także jako akcje.
Celem wprowadzenia tego typu regulacji niewątpliwie było ograniczenie w zaliczaniu do kosztów uzyskania przychodów odsetek od pożyczek lub kredytów udzielonych przez udziałowców, akcjonariuszy lub też inne podmioty powiązane w sposób kapitałowy ze spółką dofinansowywaną.
Definicja pożyczki
Zgodnie z treścią art. 16 ust. 7b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, przez pożyczkę rozumieć należy każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy. Przez pożyczkę rozumieć należy także emisję papierów wartościowych o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy lub lokatę. Należy zaznaczyć, iż przepisy ograniczające zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów odsetek od pożyczek udzielonych przez udziałowców odnoszą się także do kredytów.
Biorąc pod uwagę powyższe, z kwestią cienkiej kapitalizacji mamy do czynienia w sytuacji spełnienia następujących warunków:
- udziałowiec musi posiadać co najmniej 25 proc. udziałów (akcji),
- kwota zadłużenia musi przekraczać trzykrotność kapitału zakładowego (podstawowego) na dzień zapłaty odsetek,
- odsetki od długu muszą zostać zapłacone.
Należy pamiętać, iż zgodnie z treścią art. 16 ust. 7 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, dla potrzeb cienkiej kapitalizacji w kwocie kapitału zakładowego nie uwzględnia się:
- tej części kapitału, jaka nie została na ten kapitał faktycznie przekazana lub
- tej części kapitału, jaka została pokryta wierzytelnościami z tytułu pożyczek (kredytów) oraz z tytułu odsetek od tych pożyczek (kredytów) przysługującymi udziałowcom (akcjonariuszom) wobec tej spółki, a także
- tej części kapitału, jaka została pokryta wartościami niematerialnymi lub prawnymi, od których nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych zgodnie z art. 16a-16m.
Biorąc pod uwagę powyższe, kosztem uzyskania przychodów będą zatem odsetki od pożyczek (kredytów) w części nieprzekraczającej trzykrotności kapitału zakładowego (podstawowego) określonego jak wyżej.
W sytuacji gdy wartość zadłużenia od udziałowca będzie przekraczała trzykrotność kapitału zakładowego, to odsetki od tej nadwyżki nie będą mogły zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Wskaźnik procentowy posiadanych przez udziałowców (akcjonariuszy) udziałów (akcji) w spółce, o którym mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p., określa się na podstawie liczby praw głosu, jakie w związku z posiadanymi udziałami (akcjami) przysługują tym udziałowcom (akcjonariuszom).
Ważny dzień zapłaty
Warto jeszcze zwrócić uwagę na wyjaśnienie tej kwestii przez Izbę Skarbową w Łodzi z 26 września 2007 r., sygn. akt II-1/4218-0032/Int./07. Zgodnie z treścią decyzji wydanej przez ten organ, w przepisach dotyczących cienkiej kapitalizacji mowa jest ogólnie o pożyczkach udzielonych przez udziałowców bez bliższego określenia celu, na jaki będą wykorzystane środki uzyskane w ten sposób. Sformułowanie przez ustawodawcę przepisu w powyższy sposób oznacza, iż przepis ten obejmuje pożyczki wszelkiego rodzaju, w tym też przeznaczone na cele inwestycyjne. Zatem dokonując oceny możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odsetek od pożyczki udzielonej spółce przez stuprocentowego udziałowca, należy uwzględnić ograniczenia wynikające z przepisów dotyczących cienkiej kapitalizacji. Biorąc zatem pod uwagę powyższe, na dzień zapłaty - odsetki w pełnej poniesionej wysokości - winny być porównane z limitem obliczonym na podstawie cytowanego wyżej art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy, a kwota przekroczenia tego limitu nie może być uznana za koszt uzyskania przychodów.
W takiej sytuacji kwota odsetek nie stanowiąca kosztów uzyskania przychodów, winna w pierwszej kolejności pomniejszyć kwotę odsetek, które odnoszone są do kosztów bezpośrednio.
Na zakończenie warto jeszcze zwrócić uwagę na pismo ministra finansów z 17 marca 2000 r. sygn. akt PB4/AK-802-624/71/00, w którym to wyjaśnione zostało, iż w przepisach dotyczących cienkiej kapitalizacji mowa jest o zadłużeniu wobec udziałowca, a nie o zadłużeniu z jakiegoś jednego określonego tytułu. Zgodnie ze stanowiskiem ministra, z tego względu przepisy te powinny być stosowane w przypadkach wypłaty odsetek od pożyczek (kredytów), kiedy zadłużenie spółki z jakiegokolwiek tytułu wobec wspomnianych podmiotów powiązanych przekroczy odpowiedni poziom określony na dzień zapłaty tych odsetek.
PRZYKŁAD POŻYCZKA UDZIELONA PRZEZ UDZIAŁOWCA
Spółka Alfa jest wspólnikiem Beta. Posiada ona 25 proc. głosów na zgromadzeniu wspólników. Kapitał zakładowy spółki wynosi 40 000 zł. Alfa udzieliła spółce Beta pożyczki w kwocie 250 000 zł. Trzykrotność kapitału zakładowego spółki wynosi 120 000 zł, a więc nadwyżka pożyczki nad kwotą 120 000 zł wynosi 130 000 zł. Procentowy udział nadwyżki w kwocie zadłużenia wynosi 52 proc. W takiej części odsetki od pożyczki nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.
ODSETKI OD POŻYCZEK NIE ZAWSZE BĘDĄ KOSZTEM
Odsetki od pożyczek i kredytów (a także depozytów nieprawidłowych, lokat i innych równoważnych form kredytowania) udzielanych spółkom przez udziałowca (akcjonariusza) lub udziałowców (akcjonariuszy) nie mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów w takim zakresie, w jakim wartość zadłużenia spółki wobec udziałowców i podmiotów będących wspólnikami tych udziałowców przewyższa trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki będącej pożyczkobiorcą.
KRZYSZTOF KOŚLICKI
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.).