Taka umowa pożyczki nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych, jeżeli zakład pracy udzielający pożyczki jest podatnikiem podatku od towarów i usług. Podatkowi od czynności cywilnoprawnych nie podlegają bowiem czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności na podstawie odrębnych przepisów jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku. Stanowi o tym art. 2 pkt 4 lit. a) i b) ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Dlatego też podstawowe znaczenie dla wyjaśnienia kwestii podlegania podatkowi od czynności cywilnoprawnych ma ustalenie, czy konkretna umowa jest opodatkowana lub zwolniona od podatku od towarów i usług. Udzielanie pożyczek z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ZFŚS) mieści się zaś w zakresie odpłatnego świadczenia usług i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług; dalej: ustawa o VAT).
Za świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, uznaje się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów zgodnie z art. 7 ustawy o VAT (art. 8 ust. 1 tej ustawy).
Podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem art. 29 ust. 2-22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5 ustawy o VAT. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy (art. 29 ust. 1 ustawy o VAT).
Za działalność socjalną należy uznać usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową (art. 2 pkt 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych).
Zatem przepisy wyraźnie definiują funkcję pracodawcy jako podmiotu świadczącego usługę.
Należy przy tym podkreślić, że pomimo iż na ZFŚS składają się pieniądze pracowników, to jednak obracając tymi pieniędzmi i pobierając wynagrodzenie (odsetki) od udzielonych ze środków funduszu pożyczek, pracodawca staje się podmiotem świadczącym usługi pośrednictwa finansowego, stanowiące odpłatne świadczenie usług będące jednocześnie alternatywą dla tego typu usług świadczonych przez inne podmioty (np. banki).
Według przepisów o statystyce publicznej, usługi polegające na udzielaniu pożyczek są zakwalifikowane do usług pośrednictwa pieniężnego (tutaj - PKWiU 65.22.10-00.90 „Usługi udzielania pożyczek świadczone poza systemem bankowym, pozostałe”).
Usługi pośrednictwa finansowego nieobjęte wyłączeniami wymienionymi w poz. 3 załącznika nr 4 do ustawy o VAT nie korzystają ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, co jest równoznaczne z koniecznością wykazania tej czynności w deklaracji dla podatku od towarów i usług (VAT-7).
Jeżeli zatem jednostka udzielając swoim pracownikom pożyczek, świadczy takie usługi poza systemem bankowym, a tego rodzaju działalność usługowa jest zamieszczona w definicji działalności gospodarczej w myśl art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, to udzielanie tego rodzaju pożyczek podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Z tym że usługi te na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 w zw. z poz. 3 załącznika nr 4 do ustawy o VAT korzystają ze zwolnienia od tego podatku.
Podatnikiem podatku od towarów i usług są osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności (art. 15 ust. 1 ustawy o VAT). Działalność gospodarcza z kolei obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania ich w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy o VAT). W świetle powyższego, udzielanie pożyczek z ZFŚS oraz pobieranie od udzielonych pożyczek odsetek stanowi odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.
Podstawy prawne
- Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1382)
- Ustawa z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450)
- Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 589)