Łacińskie paremie prawnicze - część I
Łacińskie paremie prawnicze - część II
Łacińskie paremie prawnicze - część III
Łacińskie paremie prawnicze - część IV
Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius, quod defunctus habuerit.
Na wstępie warto zauważyć, że prawo rzymskie jest jednym z filarów kultury europejskiej. Nie dziwi więc, że wiele konstrukcji i zasad tego prawa funkcjonuje w prawie państw europejskich po dzień dzisiejszy, choć często w zmienionej formie i treści. Paremie łacińskie, czyli krótkie sentencje, są natomiast nadal używane przez prawników, gdyż ich skrócona forma oraz uniwersalny charakter pozwala na wyrażenie zasady prawnej w zaledwie jednym zdaniu zrozumiałym dla prawników niezależnie od języka ojczystego.
Kolejną paremią, którą chcielibyśmy przybliżyć jest Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius, quod defunctus habuerit. W dosłownym tłumaczeniu paremia ta oznacza: spadek nie jest niczym innym, jak wejściem w ogół praw zmarłego. Przytoczona paremia oddaje więc istotę dziedziczenia.
Pomimo że powołana zasada mówi wprost o prawach zmarłego, na jej bazie wykształciło się postrzeganie dziedziczenia jako tzw. sukcesji uniwersalnej, co oznacza, że z dziedziczeniem wiąże się nie tylko nabycie praw, ale także wstąpienie w obowiązki zmarłego.
W współczesnym polskim prawie spadkowym zasada ta jest wyrażona w art. 922 §1 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów prawa spadkowego. Należy zauważyć, że już sama treść przedmiotowego przepisu ogranicza w pewnym sensie działanie zasady sukcesji uniwersalnej do praw i obowiązków majątkowych. Oznacza to, że dziedziczymy jedynie prawa i obowiązki natury majątkowej wynikające z prawa cywilnego (np. własność nieruchomości, wierzytelność pieniężna w stosunku do dłużnika zmarłego itp.), natomiast nie dziedziczymy uprawnień niemajątkowych (np. dóbr osobistych, jak np. prawo do czci, albo np. członkostwa w stowarzyszeniu).
Jak już wyżej wskazano, nie należy zapominać, że dziedziczy się także ogół obowiązków majątkowych, a zatem przede wszystkim długów zmarłego. Możliwe jest nawet dziedziczenie samych długów jeśli spadkodawca niczego innego w spadku nie pozostawił.
Dlatego też w prawie spadkowym, już na gruncie prawa rzymskiego wykształciły się rozwiązania chroniące spadkobierców, którzy nie chcą bez ograniczeń odpowiadać za zobowiązania swoich poprzedników prawnych. Zgodnie z regulacjami w tej materii obowiązującymi obecnie w Polsce, spadkobierca może więc przede wszystkim w określonym terminie odrzucić spadek (co wywodzi się z dawnego rzymskiego beneficium abistendi). . Ochronie przed długami służy także przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (dawne rzymskie beneficium inventarii). Przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza odpowiadamy za długi spadkodawcy tylko do wysokości określonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (to znaczy aktywów)Podsumowując, należy pamiętać, że choć dziedziczenie na ogół jest kojarzone z nabyciem korzyści majątkowych, to jednak wiąże się ono także z wstąpieniem w obowiązki zmarłego (sukcesja uniwersalna). Sytuacje wstąpienia w długi po zmarłym są niekiedy nagłaśniane przez media jako niesprawiedliwe. Warto więc wiedzieć, że obowiązują regulacje chroniące w tym zakresie spadkobierców, mające swe źródło jeszcze w prawie rzymskim. W kolejnej publikacji przedstawimy następną istotną paremię łacińską: Actor sequitur forum rei.
Zapraszamy do dyskusji na forum
Maciej Szulikowski
radca prawny i partner zarządzający
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna