20 września 2008 r. wprowadzona została prawna (legalna) możliwość zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej. Zostało to uczynione ustawą z 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Skutkuje to zwolnieniem przedsiębiorcy będącego podatnikiem VAT z obowiązku składania deklaracji podatkowych VAT-7 oraz VAT-7K. Oczywiście zwolnienie dotyczy tylko i wyłącznie okresu objętego tym zawieszeniem.
Regulacji pozwalającej przedsiębiorcy na zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej „nie należy traktować jako wprowadzenia prawa zawieszania wykonywania działalności gospodarczej, ponieważ prawo to przysługiwało przedsiębiorcy zwyczajowo, z tą jednak różnicą, że nie było ono usankcjonowane prawnie. Dlatego też wprowadzenie ogólnej zasady umożliwiającej zawieszanie wykonywania działalności gospodarczej do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi jedynie potwierdzenie takiej możliwości i ma na celu ustanowienie wyraźnej podstawy prawnej zawieszania wykonywania działalności przez przedsiębiorcę” (tak w uzasadnieniu do rządowego projektu nowelizacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i innych ustaw).
Decyzja przedsiębiorcy o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej oraz o wznowieniu jej wykonywania po okresie zawieszenia jest jego konstytucyjnym uprawnieniem. Powinna być zatem autonomiczną decyzją tego przedsiębiorcy. Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej wywołuje skutki głównie na gruncie obowiązków przedsiębiorcy związanych z prawem podatkowym oraz prawem ubezpieczeń społecznych. Dzieje się tak m.in. przez zawieszenie obowiązku zapłaty zaliczek na podatek, składek na ubezpieczenia społeczne, a także zawieszenie obowiązku składania zeznań i deklaracji. Biorąc to pod uwagę, od 20 września 2008 r. przewidziano w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej, a także w innych przepisach, np. podatkowych czy w przepisach o ubezpieczeniach społecznych, możliwość takiego zawieszenia.
Wprowadzone zmiany obejmują aż 11 aktów prawnych, wśród nich ustawę o podatku od towarów i usług. Zmiany wprowadzono także w: kodeksie wykroczeń, ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym, ustawie - Ordynacja podatkowa, ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, ustawie - Prawo działalności gospodarczej, ustawie - Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej oraz ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Ogólne zasady zawieszenia działalności gospodarczej
Przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników, może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 1 miesiąca do 24 miesięcy (art. 14a ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).
Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej oraz wznowienie wykonywania działalności gospodarczej następuje na wniosek przedsiębiorcy złożony na piśmie właściwemu organowi ewidencyjnemu, a w przypadku przedsiębiorców podlegających obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego - właściwemu sądowi rejestrowemu. W stosunku do zobowiązań o charakterze publicznoprawnym zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej wywiera skutki prawne od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca złożył wniosek o wpis informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej do ostatniego dnia miesiąca, w którym przedsiębiorca złożył wniosek o wpis informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Przykład
Podatnik VAT prowadzący działalność sezonową w branży turystycznej zgłosił 22 września 2008 r. właściwemu sądowi rejestrowemu, od którego uzyskał wpis do KRS, iż z tym dniem zawiesza działalność gospodarczą na okres prawie 7 miesięcy, tj. do 11 kwietnia 2009 r. Podatnik musi jeszcze raz - w kwietniu 2009 r. - poinformować ten sam organ (tu: sąd rejestrowy) o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej.
Podatnik musi jednak pamiętać, iż skutki prawnopodatkowe tego zgłoszenia rozciągają się tylko na pełne miesiące i trwają „od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca złożył wniosek o wpis informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej, do ostatniego dnia miesiąca, w którym przedsiębiorca złożył wniosek o wpis informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej”. Oznacza to, że nieskładanie deklaracji VAT-7 dla tego podatnika VAT obejmuje okres od października 2008 r. do kwietnia 2009 r. (włącznie).
Organ ewidencyjny jest obowiązany do przekazania, w tym drogą elektroniczną, informacji o zawieszeniu albo wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej, właściwemu ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania przedsiębiorcy - urzędowi statystycznemu i naczelnikowi urzędu skarbowego oraz oddziałowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwemu ze względu na miejsce wykonywania działalności gospodarczej.
Przykład
Podatnik VAT, będący osobą fizyczną, który zgłosił właściwemu organowi ewidencyjnemu gminy, iż zawiesza lub wznawia działalność gospodarczą, nie musi tego robić dodatkowo w stosunku do właściwego urzędu skarbowego. Zamiast podatnika zrobi to (także drogą elektroniczną) sam organ ewidencyjny gminy. Nie dotyczy to jednak zgłoszeń dokonanych do sądów rejestrowych. Tu podatnik VAT taką informację musi złożyć sam do właściwego urzędu skarbowego.
W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca wykonuje wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa. Może także zostać poddany kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą. Nie może on jednak wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Ma jednak prawo:
• wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów;
• przyjmować należności lub regulować zobowiązania, powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;
• zbywać własne środki trwałe i wyposażenie;
• uczestniczyć w postępowaniach sądowych, podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej;
• osiągać przychody finansowe, także z działalności prowadzonej przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej.
Przykład
Podatnik VAT w okresie zawieszenia działalności gospodarczej w okresie objętym wnioskiem (październik 2008-kwiecień 2009) chciałby nabyć w kraju dla celów tej działalności w grudniu 2008 r. samochód ciężarowy i wyposażenie do biura. Nie jest to jednak dopuszczalne. Jeśli bowiem chodzi o krajowe nabycie towarów i usług (w tym środków trwałych i wyposażenia), to żadna operacja w tym zakresie nie jest dopuszczalna w okresie objętym wnioskiem o zawieszenie działalności gospodarczej, tj. październik 2008-kwiecień 2009. W tym okresie podatnik VAT może jedynie zbywać własne środki trwałe i wyposażenie, nie może ich zaś w kraju nabywać. Inna sytuacja dotyczy nabyć z zagranicy, o czym w przykładach poniżej.
Skutki zawieszenia działalności gospodarczej dla podatnika VAT
W przypadku zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej podatnicy VAT nie mają obowiązku składania deklaracji podatkowych VAT-7 i VAT-7K za okresy rozliczeniowe, których to zawieszenie dotyczy.
Dotyczy to także podatnika świadczącego usługi taksówek osobowych (PKWiU 60.22.11-00.00), który wybrał opodatkowanie tych usług w formie ryczałtu według stawki 3 proc., i który składa co miesiąc skróconą deklarację podatkową (art. 114 ust. 3 ustawy o VAT).
Zwolnienie z obowiązku składania ww. deklaracji nie dotyczy jednak (art. 99 ust. 7b ustawy o VAT):
1) podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT UE,
2) podatników dokonujących wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT),
3) podatników dokonujących importu usług lub nabywających towary - w zakresie których są podatnikami,
4) okresów rozliczeniowych, w których zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej nie dotyczyło pełnego okresu rozliczeniowego,
5) okresów rozliczeniowych, za które podatnik jest obowiązany do rozliczenia podatku z tytułu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu oraz za które jest obowiązany dokonać korekty podatku naliczonego.
Przykłady
1.
W okresie zawieszonej działalności gospodarczej (październik 2008-kwiecień 2009) podatnik VAT otrzymał dwie faktury nabycia z zagranicy, tj. od podatnika posiadającego siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu poza terytorium kraju.
Jedna faktura dotyczyła wykonanej na rzecz polskiego podatnika VAT w tym okresie (grudzień 2008 r.) usługi reklamowej przez podmiot mający siedzibę na Ukrainie. Ponieważ jest to typowy import usługi świadczonej przez podatnika posiadającego siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu poza terytorium kraju, podatnikiem rozliczającym VAT od tej usługi jest wyłącznie jej usługobiorca, czyli polski podatnik VAT (art. 27 ust. 4 pkt 2 w związku z art. 17 ust. 1 pkt 4, ust. 2 i 3 ustawy o VAT). Za okres wykonania tej usługi pochodzącej z importu, tj. za grudzień 2008 r., podatnik VAT musi złożyć deklarację VAT-7. Wykaże w niej wynikające z faktury własnej wewnętrznej: wartość importu (nabycia) tej usługi oraz VAT w wysokości 22 proc., jaki obowiązuje na usługi reklamowe.
Z kolei druga faktura otrzymana przez podatnika VAT dotyczyła WNT. Została ona wystawiona w grudniu 2008 r. przez francuskiego podatnika podatku od wartości dodanej, który dokonał WDT na rzecz polskiego podatnika VAT. Za okres powstania obowiązku podatkowego od WNT (art. 20 ust. 5-9 ustawy o VAT), podatnik VAT będzie zobowiązany złożyć deklarację VAT-7. Najprawdopodobniej będzie to deklaracja za grudzień 2008 r. Wykaże w niej wynikające z faktury własnej wewnętrznej: podstawę opodatkowania WNT oraz VAT od nabywanych z Francji towarów wg stawek obowiązujących w Polsce.
2.
Podatnik VAT w okresie zawieszonej działalności gospodarczej (październik 2008-kwiecień 2009) otrzymał w styczniu 2009 r. od swojego kontrahenta rabat, a ślad za tym fakturę korygującą zmniejszającą wartość zakupu i zmniejszony podatek naliczony. Mimo zawieszenia działalności gospodarczej podatnik VAT będzie zobowiązany złożyć deklarację VAT-7 za styczeń 2009 r. (§ 16 ust. 5 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie faktur). Będzie w niej, czyli w deklaracji składanej na bieżąco, zobowiązany zmniejszyć swój podatek naliczony, który wykazał we wcześniejszej deklaracji w kwocie wyższej. Taka bowiem wówczas kwota podatku naliczonego wynikała z otrzymanej pierwotnie od kontrahenta faktury. W tym samym mniej więcej czasie, a dokładnie w momencie otrzymania potwierdzenia od nabywcy, iż ten posiada już fakturę korygującą, dostawca udzielający rabatu zmniejszy swój podatek należny (art. 16 ust. 1 ww. rozporządzenia).
Uwaga!
Wydaje się także, iż w okresie zawieszonej działalności gospodarczej możliwe będzie złożenie deklaracji VAT-7 zwiększającej VAT naliczony. I to mimo iż przepisy tego wprost nie przewidują. Mówią one bowiem tylko o obowiązku korekty podatku naliczonego, a ten występuje tylko przy zmniejszeniu tego podatku (art. 99 ust. 7b pkt 5 ustawy o VAT).
Zatem w sytuacji otrzymania faktury korygującej, w której kontrahent zwiększy podatek naliczony, nabywca mający zawieszoną działalność gospodarczą, będzie miał uprawnienie do złożenia deklaracji VAT-7. Będzie ona dotyczyła okresu, za który podatnik nie będzie obowiązany, a tylko uprawniony, do dokonania korekty podatku naliczonego. Jednakże podatnik nie może w takiej sytuacji utracić uprawnień w tym zakresie, gdyż byłoby to sprzeczne z zasadą neutralności VAT. I chociaż będzie to korekta podatku naliczonego „in plus” oraz nie obowiązek skorygowania podatku naliczonego, lecz prawo do takiego skorygowania, to wydaje się, iż takiego uprawnienia podatnik nie może być pozbawiony.
I jeszcze jest jedna kwestia związana z zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej.
W przypadku gdy podatnik będący osobą fizyczną nie wykonywał czynności podlegających opodatkowaniu co najmniej przez 10 miesięcy, obowiązany jest opodatkować tzw. remanent likwidacyjny, tj. towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów (art. 14 ust. 3 ustawy o VAT). Nie dotyczy to jednak podatników (osób fizycznych), którzy zawiesili wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej i poinformowali o tym odpowiedni organ ewidencyjny gminy.
Podstawa prawna:
• ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.),
• ustawa z 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 141, poz. 888),
• rozporządzenie Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 95, poz. 798 z późn.zm.).