W obrocie towarowym czas to pieniądz. Dlatego przedsiębiorcy chętnie korzystają z możliwości, jakie daje art. 194 ust. 1 Unijnego Kodeksu Celnego (UKC) – przepis pozwalający zwolnić towar do obrotu, nawet jeśli weryfikacja w urzędzie celno-skarbowym wciąż trwa. Brzmi jak wyjątek od reguły? Tak jest, ale w praktyce może być to realne ułatwienie, pod warunkiem, że spełnione są ściśle określone warunki i złożony wniosek do UCS.
Podstawa prawna i znaczenie procedury
Art. 194 ust. 1 UKC przewiduje, że organy celne mogą wydać towar, jeśli ustalą, iż nie jest on objęty zakazami ani ograniczeniami, jego obecność w urzędzie nie jest już potrzebna do dalszej weryfikacji, a przedsiębiorca spełnił wymogi wnioskowanej procedury celnej.
To oznacza, że urząd może zdecydować o zwolnieniu towaru przed formalnym zakończeniem kontroli, jeśli dalsze czynności można przeprowadzić w oparciu o dokumenty i dane, a ryzyko naruszenia prawa jest minimalne.
Kiedy towar może opuścić urząd przed końcem kontroli
W praktyce taka decyzja zapada, gdy towar jest w pełni zidentyfikowany, nie podlega ograniczeniom ani zakazom, a zgłoszenie celne i dokumentacja nie budzą wątpliwości. Ważne jest również, by spełnione były wymogi formalne procedury – na przykład opłacenie należności celnych i podatkowych przy dopuszczeniu do obrotu.
Jeśli analiza dokumentów jest wystarczająca, a towar nie musi być dłużej przechowywany w urzędzie, funkcjonariusze mogą wydać decyzję o zwolnieniu. W ten sposób kontrola formalnie trwa, ale przedsiębiorca może już dysponować przesyłką.
Kiedy zwolnienie jest niemożliwe
Choć przepisy dopuszczają możliwość wydania towaru w trakcie trwającej weryfikacji, w wielu przypadkach urząd celno-skarbowy ma obowiązek odmówić takiego zwolnienia. Dzieje się tak przede wszystkim wtedy, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie naruszenia prawa. Może to dotyczyć m.in. zaniżania wartości celnej w deklaracji, błędnej klasyfikacji taryfowej w celu obniżenia należności, czy ukrywania prawdziwego pochodzenia towaru. W takich sytuacjach niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowych czynności kontrolnych, a wydanie przesyłki mogłoby utrudnić postępowanie lub uniemożliwić zabezpieczenie dowodów.
Zwolnienie jest także niemożliwe, gdy konieczne jest przeprowadzenie oględzin lub badań laboratoryjnych. Dotyczy to m.in. produktów spożywczych, kosmetyków, chemikaliów czy wyrobów medycznych, dla których urząd musi uzyskać wyniki analiz potwierdzających zgodność z normami jakości i bezpieczeństwa. W takich przypadkach towar musi pozostać w dyspozycji organu do czasu uzyskania jednoznacznych wyników.
Kolejną kategorią są towary, dla których wymagane są szczególne pozwolenia, licencje lub certyfikaty – np. pozwolenia na import broni, dokumenty CITES dla gatunków chronionych, czy certyfikaty dla materiałów podwójnego zastosowania. Brak tych dokumentów w momencie kontroli jest równoznaczny z brakiem możliwości zwolnienia towaru.
Do tej grupy należą również towary objęte ścisłymi ograniczeniami. Przykładowo, import substancji chemicznych o potencjalnym zastosowaniu w produkcji materiałów wybuchowych wymaga spełnienia rygorystycznych procedur bezpieczeństwa. W takich sytuacjach organy celne nie tylko odmawiają wcześniejszego zwolnienia, ale często kierują przesyłkę do dodatkowych służb, takich jak policja czy straż graniczna.
W praktyce oznacza to, że im większe ryzyko związane z danym ładunkiem, tym mniejsze szanse na jego wydanie przed zakończeniem weryfikacji. Urząd musi wówczas priorytetowo traktować ochronę bezpieczeństwa publicznego i przestrzeganie prawa, nawet kosztem wydłużenia procedury dla przedsiębiorcy.
Przykład z praktyki
Importer z Polski sprowadzał partię części samochodowych z Japonii. Towar został skierowany do weryfikacji w urzędzie celno-skarbowym ze względu na wartość transakcji i konieczność sprawdzenia zgodności klasyfikacji taryfowej. Funkcjonariusze po analizie dokumentów stwierdzili, że towar nie podlega żadnym zakazom ani ograniczeniom, a jego obecność w urzędzie nie jest konieczna, ponieważ weryfikacja może być dokończona w oparciu o przesłane wcześniej faktury, certyfikaty i zdjęcia produktu.
Zgodnie z art. 194 ust. 1 UKC, urząd zwolnił towar do procedury dopuszczenia do obrotu, a importer mógł rozpocząć dystrybucję, podczas gdy urząd kończył formalną kontrolę. Dzięki temu firma uniknęła kilku dni opóźnienia w realizacji zamówień i kosztów magazynowania.
Znaczenie dla przedsiębiorców
Możliwość zwolnienia towaru w trakcie weryfikacji ma istotny wpływ na płynność operacyjną firm uczestniczących w międzynarodowym obrocie towarowym. Skrócenie czasu przestoju oznacza mniejsze koszty magazynowania, brak opóźnień w realizacji zamówień i lepszą pozycję konkurencyjną na rynku. W branżach o dużej rotacji zapasów, takich jak handel elektroniką, częściami zamiennymi czy produktami spożywczymi, każdy dzień zwłoki może przekładać się na wymierne straty finansowe lub utratę kontraktu.
Jednocześnie należy pamiętać, że decyzja o wcześniejszym zwolnieniu towaru zawsze należy do organu celnego. Dlatego przedsiębiorcy powinni zadbać o pełną transparentność działań, przygotowanie kompletnej i zgodnej z prawdą dokumentacji oraz eliminację błędów w zgłoszeniach celnych. W praktyce oznacza to m.in. prawidłowe określenie wartości celnej, właściwej klasyfikacji taryfowej, skompletowanie wymaganych certyfikatów i zezwoleń oraz terminowe opłacenie należności.
Nie każdy przedsiębiorca ma jednak w firmie zespół specjalistów ds. procedur celnych. W takich przypadkach warto skorzystać z pomocy wyspecjalizowanej firmy doradczej. Profesjonalne doradztwo celne może obejmować przygotowanie dokumentacji, analizę ryzyka, reprezentowanie przed organami celnymi czy wsparcie w uzyskaniu wymaganych pozwoleń. Dzięki temu przedsiębiorca zyskuje większą pewność, że spełni wszystkie warunki umożliwiające szybsze zwolnienie towaru – a tym samym uniknie kosztownych opóźnień.
Jeżeli Twoja firma uczestniczy w imporcie lub eksporcie towarów i chcesz zwiększyć szanse na sprawne przejście kontroli celnej, rozważ współpracę z doświadczonym doradcą. To inwestycja, która w realny sposób przekłada się na bezpieczeństwo i tempo Twojego biznesu.
Podsumowanie
„Zwolnienie w trakcie weryfikacji” to przywilej, a nie standardowa procedura. Można z niego skorzystać tylko wtedy, gdy towar jest wolny od zakazów i ograniczeń, został prawidłowo zweryfikowany, a jego dalsze przetrzymywanie w urzędzie nie jest konieczne. W praktyce oznacza to, że dobrze przygotowana dokumentacja i przejrzysta transakcja mogą zaoszczędzić przedsiębiorcy dni oczekiwania – a czasem także sporo pieniędzy.
Autor:
dr Izabella Tymińska, ekspert ds. ceł, prawa celnego, handlu zagranicznego
Katarzyna Ryszkiewicz, ekspertka ds. celnych, z wieloletnim doświadczeniem w Urzędzie Celnym