Faktoring jest coraz częściej wykorzystywanym źródłem finansowania zewnętrznego. Jego istotą jest pośrednictwo w inkasie należności handlowych. Polega on na nabywaniu wierzytelności (dostawców) przysługujących przedsiębiorcom przez wyspecjalizowane jednostki gospodarcze, tj. banki, spółki faktoringowe. Jest więc jednym ze sposobów na poprawienie płynności bieżącej firmy oraz stanowi krótkoterminowe finansowanie jednostki.
Stronami umowy faktoringowej są faktorant (podmiot sprzedający wierzytelność) oraz faktor (podmiot nabywający wierzytelność). Odbiorca towarów lub usług (dłużnik faktoringowy) jest uczestnikiem transakcji, ale nie jest stroną umowy.
Przedmiotem faktoringu mogą być przede wszystkim należności handlowe, czyli te, które powstają w obrocie gospodarczym, pod warunkiem że umowa kupna-sprzedaży nie zakazuje zbywania tych należności.
Tabela 1. Korzyści i wady faktoringu
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Faktoring może być wykorzystywany do rozwiązywania problemów z przepływem gotówki i jest alternatywą dla kredytu obrotowego. Może on występować pod kilkoma postaciami.
W zależności od rodzaju spisanej umowy ryzyko związane z nieściągalnością należności ponosi faktorant, faktor lub obie strony jednocześnie. Rodzaj faktoringu określony jest w umowie zawartej między dostawcą (faktorantem) a faktorem - kupującym należność.
Schemat. Rodzaje faktoringu
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
* W literaturze przedmiotu można się spotkać z trzecią formą, określaną jako faktoring mieszany, który jest połączeniem faktoringu pełnego i niepełnego. Jednak wszystko zależy od warunków ustalonych w umowie.
Tabela 2. Charakterystyka różnych form faktoringu
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W związku z dynamicznie rozwijającą się współpracą międzynarodową coraz częściej występuje też faktoring eksportowy. Obecne formy realizacji tych usług zapewniają firmom pomoc w prowadzeniu bezpiecznej współpracy biznesowej z zagranicznymi partnerami.
Wpływ na strukturę bilansu jest widoczny w przypadku faktoringu pełnego, w którym ryzyko niespłacenia należności przejmuje na siebie faktor. Uzyskanie środków z tytułu umowy faktoringu pełnego redukuje poziom należności z tytułu dostaw i usług. Zwiększeniu natomiast ulega stan środków pieniężnych na skutek wpływu należności od faktora.
Przykład
Spółka ALF ma wierzytelność o wartości brutto 244 000 zł. Spółka ta zawarła z wyspecjalizowaną firmą umowę o usługę faktoringu, zgodnie z którą faktor przejmuje jej wierzytelność za sprzedane towary wraz z ryzykiem niewypłacalności dłużnika (faktoring pełny - sprzedaż wierzytelności). Spółka faktoringowa przekazuje jednostce ALF kwotę w wysokości wartości brutto wynikającej z faktury pomniejszonej o swoje wynagrodzenie w wysokości 12 200 zł. Faktor postawił do dyspozycji jednostki ALF kwotę 231 800 zł.
W celu przeprowadzenia analizy do bilansu wprowadzono dodatkowe dane.
Ewidencja księgowa
1. Przejęcie przez faktora wierzytelności:
a) wartość nominalna należności
Wn „Koszty finansowe” 244 000
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 244 000
b) należność z tytułu sprzedaży
Wn „Pozostałe rozrachunki” 244 000
- w analityce „Rozrachunki z firmą faktoringową”
Ma „Przychody finansowe” 244 000
2. Wpływ środków pieniężnych od faktora:
Wn „Rachunek bankowy” 231 800
Ma „Pozostałe rozrachunki” 231 800
- w analityce „Rozrachunki z firmą faktoringową”
3. Faktura VAT wystawiona przez faktora z tytułu prowizji:
Wn „Koszty finansowe” 10 000
Wn „VAT naliczony” 2 200
Ma „Pozostałe rozrachunki” 12 200
- w analityce „Rozrachunki z firmą faktoringową”
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Tabela 3. Bilans spółki przed i po zawarciu umowy faktoringowej - fragment
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Faktoring wpływa również na płynność finansową jednostki. Można zbadać ją, wykorzystując wskaźnik wypłacalności środkami pieniężnymi (natychmiastowy). Określa on stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych gotówką i jej ekwiwalentami. Jest to wskaźnik wysokiej płynności finansowej, który charakteryzuje się dużą zmiennością (zobowiązania obrotowe = aktywa obrotowe).
Tabela 4. Wskaźnik natychmiastowej płynności
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W omawianym przypadku wartość tego wskaźnika jest niska i wynosi 0,02, co oznacza, że jednostka nie jest w stanie, bez przekazania należności przez odbiorców, regulować swoich zobowiązań. Po zawarciu umowy o usługę faktoringu i przekazaniu przez faktora środków pieniężnych za przejętą wierzytelność jednostka pozyskała środki pieniężne na regulowanie swoich zobowiązań i nie będzie musiała się obawiać w najbliższej przyszłości o brak wolnych środków pieniężnych. Wartość wskaźnika wzrosła do 1, co jest niemal wartością książkową.
Po zawarciu umowy o usługę faktoringu i przekazaniu przez faktora środków pieniężnych za przejętą wierzytelność spółka pozyskała środki na regulowanie swoich zobowiązań.
Zawierając umowę o usługę faktoringu pełnego, jednostka pozyskuje środki pieniężne, których uzyskanie z powodu braku odpowiednich środków mogłoby być niemożliwe. Dzięki temu może regulować swoje zobowiązania bez większych opóźnień.
Tabela 5. Struktura bilansu jednostki
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jak widać w strukturze bilansu, aktywa obrotowe jako całość nie uległy zmianie, ale nastąpiło zmniejszenie udziału należności z tytułu dostaw i usług w sumie bilansowej oraz zwiększeniu uległy w tym samym stopniu środki pieniężne. Stawia to jednostkę w bardziej komfortowej sytuacji, gdyż nie musi się obawiać o ich brak, a tym samym jest mniej uzależniona od swoich odbiorców.
W przypadku faktoringu niepełnego, w którym po określonym w umowie terminie faktor ma prawo regresu w stosunku do faktoranta, sam poziom należności pozostaje bez zmian, chyba że jednostka musi utworzyć odpis aktualizacyjny. Jednak zwiększeniu (o wartość otrzymanej pożyczki) ulega suma bilansowa. Po stronie aktywów wzrosną środki pieniężne, a w pasywach bilansu nastąpi zwiększenie o tę samą wartość zobowiązań wobec faktora. Zmniejszenie należności od odbiorców nastąpi dopiero w momencie rozliczenia rozrachunków z odbiorcą, gdy ten dokona spłaty wierzytelności. Jednocześnie zmniejszeniu ulegną zobowiązania wobec faktora.
Zatem przy tego typu umowie faktoringowej jednostka pozyskuje od faktora środki pieniężne w formie pożyczki, której zwrot jest uzależniony od spłaty należności przez odbiorcę. Jeśli odbiorca nie spłaci swojej należności, jednostka będzie zobowiązana zwrócić faktorowi pożyczone środki pieniężne.
Joanna Gawrońska
biegły rewident