Stan faktyczny, w którym powstało powyższe pytanie węgierskiego sądu przedstawiał się następująco: decyzją z dnia 29 sierpnia 2008 r. węgierskie organy ds. zdrowia zakazały działalności pewnej spółce sprzedającej soczewki kontaktowe za pośrednictwem strony internetowej, powołując się na przepisy, które zezwalają na sprzedaż soczewek kontaktowych tylko w specjalistycznych punktach sprzedaży wyrobów medycznych lub w drodze sprzedaży użytkownikowi końcowemu w jego miejscu zamieszkania, tym samym zakazując sprzedaży soczewek kontaktowych przez internet.
Spółka wniosła odwołanie od tej decyzji, w związku z czym wydana została następna decyzja utrzymująca ww. zakaz. Tę zaś decyzję spółka zaskarżyła do sądu, podnosząc, że sprzedaż szkieł kontaktowych przez internet nie może być ograniczana ze względu na uregulowania węgierskiej ustawy o usługach społeczeństwa informacyjnego i o handlu elektronicznym, która gwarantuje swobodne wykonywanie działalności polegającej na świadczeniu usług społeczeństwa informacyjnego. W związku z tą sprawą, sąd węgierski skierował wskazane na wstępie naszej publikacji pytanie do ETS.
ETS stwierdził, że ustanowiony w prawie węgierskim zakaz sprzedaży soczewek kontaktowych przez internet pozbawia przedsiębiorców z innych państw członkowskich skutecznego sposobu ich sprzedaży i znacznie utrudnia im dostęp do węgierskich konsumentów. W konsekwencji uregulowanie to stanowi przeszkodę w swobodnym przepływie towarów w Unii Europejskiej.
ETS wyjaśnił ponadto, że państwo członkowskie może wymagać, aby soczewki kontaktowe były wydawane w specjalistycznych punktach przez wykwalifikowanych pracowników. Takie rozwiązanie pozwala bowiem na dostarczenie klientom informacji dotyczących prawidłowego ich używania i konserwacji oraz zagrożeń związanych z ich noszeniem. W ten sposób, zastrzegając wydawanie soczewek kontaktowych na rzecz sklepów optycznych, uregulowanie węgierskie jest w stanie zagwarantować realizację celu zmierzającego do ochrony zdrowia konsumentów.
Z drugiej jednak strony ETS wypomniał, że takie usługi mogą być świadczone także przez lekarza okulistę poza sklepem optycznym. Ponadto, konsultacja z klientem jest zasadniczo wymagana jedynie podczas pierwszej dostawy szkieł kontaktowych. W późniejszym czasie wystarczy, aby klient wskazał sprzedawcy rodzaj soczewek z jakich korzysta i poinformował o ewentualnych zmianach wady wzroku stwierdzonych przez lekarza. Dodatkowo informacje i porady konieczne w przypadku długotrwałego używania soczewek kontaktowych mogą zostać dostarczone klientowi także za pomocą internetu lub przez wykwalifikowanego optyka wyznaczonego w celu udzielania takich porad na odległość.
Mając powyższe argumenty na uwadze, ETS orzekł, że cel zmierzający do zapewnienia ochrony zdrowia użytkowników soczewek kontaktowych może zostać osiągnięty za pomocą mniej restrykcyjnych środków, niż ustanowienie zakazu sprzedaży przez internet. Z tego punktu widzenia zakaz nie jest proporcjonalny do wartości, którą ma chronić i należy go uznać za sprzeczny z przepisami dotyczącymi swobodnego przepływu towarów.
Podsumowując, państwa członkowskie Unii Europejskiej nie mogą zakazać sprzedaży soczewek kontaktowych przez internet. Należy przy tym wskazać, że polskie przepisy prawne, które nie przewidują zakazu sprzedaży soczewek przez internet, są w tym zakresie zgodne z omawianym wyrokiem ETS, a wprowadzenie takiego zakazu spowodowałoby niezgodność polskiej regulacji prawnej z orzecznictwem ETS. Wartość jaką jest zdrowie powinna być chroniona za pomocą mniej restrykcyjnych środków. W konsekwencji omawianego wyroku ETS, konsumenci na Węgrzech z pewnością zyskają szerszy, łatwiejszy i wygodniejszy dostęp do powyższych artykułów, co znajdzie również odbicie we wzmocnieniu konkurencji na rynku. Natomiast konsumenci z innych państw członkowskich Unii Europejskiej, w których nie ma takiego zakazu, a którzy korzystają z internetu przy zakupie soczewek kontaktowych mogą być spokojni, że taka sprzedaż jest zgodna z prawem unijnym i nie powinna również w przyszłości zostać zakazana.
Patrycja Dzięgielewska, Aneta Wrona-Kłoczko
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna